Sutra Kritanga Sutra

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 486

ਪਾਸਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਪਛਖਾਨ (ਨਿਯਮ) ਲਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਿਆਗ
ਰਾਜਾ ਆਦਿ ਦੀ ਜਬਰਦਸਤੀ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਮੋਕਸ਼ਣ ਨਿਆਏ ਤੋਂ ਤਰੱਸ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤਕ ਸਾਰੇ, ਜੀਵਾ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਜੋ ਲੋਕ ਪਛਖਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਦੁਸ਼ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੋ ਪਛਖਾਨ (ਪਾਪ ਕਰਮ ਦੇ ਤਿਆਗ) ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਪਛਖਾਨ ਗਲਤ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸਾਧੂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਦਾ ਉਲੰਘਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਭੰਗ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ? (ਇਸ ਦਾ ਉਤਰ ਹੈ) ‘ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਰਿਵਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਜੋ ਕੋਈ ਸਥਾਵਰ ਹੈ ਤਾ ਕਦੇ ਉਹ ਤਰੱਸ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲਵੇਗਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਜੋ ਤਰੱਸ ਹੈ ਉਹ ਕਰਮ ਉਦੋ ਨਾਲ ਸਥਾਵਰ ਜੂਨ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਨੇਕ ਜੀਵ ਸਥਾਵਰ ਕਾਇਆ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਤਰੱਸ ਕਾਇਆ ਵਿਚ ਜਨਮਦੇ ਹਨ। ਤਰੱਸ ਕਾਈਆਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸਥਾਵਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤਰੱਸ ਪ੍ਰਾਣੀ ਜਦ ਸਥਾਵਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰੱਸ ਕਾਇਆ ਜੀਵਾ ਨੂੰ ਦੰਡ ਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਪੁਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਘਾਤ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 72
ਦੇ ਗਾਥਾਪਿਤ, ਚੋਰ, ਦਾ ਤਿਆਗ ਹੈ । ਪਰ (ਗਲਤ) ਪਛਖਾਨ ਹੈ ।
(ਇਥੇ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਤਰੱਸ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਸੇ ਉਪਾਸਕ ਨੇ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਲਈ ਹੈ । ਉਹ ਤਰੱਸ ਜੀਵ ਮਰ ਕੇ ਜੇ ਸਥਾਵਰ ਪਰਿਆਏ (ਅਵਸਥਾ) ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਮਣੋਪਾਸਕ ਉਸ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਅਜੇਹਾ ਤਿਆਗ ਗਲਤ ਤਿਆਗ ਹੈ) ਮਨ ਲਵੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਹ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਕੀਤੀ ਮੈਂ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਹਤਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ।"
ਅਜੇਹੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੁਰਸ਼ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਗਏ ਨਾਗਰਿਕ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਗਿਆ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਰੱਸ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਤਿਆਗੀ ਪੁਰਸ਼ ਜੋ ਤਰੱਸ ਪਰਿਆਏ ਛੱਡ ਕੇ ਉਤਪਨ ਹੋਏ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅਜੇਹਾ ਪਛਖਾਨ ਦੁਸ਼ਟ ਪਛਖਾਨ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ)
252
ਪੇਡਾਲ ਪੁੱਤਰ ਉਚੱਕ ਆਪਣਾਂ ਮਤ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਸੁਪਛਖਾਨ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦਾ ਪਛੱਖਾਨ ਸਮਿਅਕ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਛੱਖਾਨ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਪਛਖਾਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਇਹ ਹੈ ਰਾਜਾ ਆਦਿ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੋਂ ਛੁਟ ਗਾਥਾਪਤਿ ਚੋਰ ਵਿਮੋਕਸ਼ੇ ਨਿਆਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਤੱਕ ਪਰਿਆਏ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇਣ ਦਾ ਤਿਆਗ ਹੈ (ਭਾਵ ਤਰੱਸ ਜੀਵ ੲਦ ਤਕ ਤਰੱਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ, ਤੱਦ ਤੱਕ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਹੈ) ਇਸ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ