________________
_૧૮
चारित्रमनोरथमाला गुरुकुलवासस्य द्वौ महान्तौ लाभौ स्तः । एको निःशेषदोषाणां नाशः, द्वितीय आत्मा गुणानामावासो भवति । इदृशस्य गुरुकुलवासस्य मनोरथकारको कर्ता वा जीवो-मुनिरुत्कृष्टपुण्यवानित्यत्र न कोऽपि संशयः । गुरुकुलवासो हि भावयते: प्रमुखं लिङ्गं, गुरुकुलवासादहिर्निर्गताः प्रायो मिथ्यादृष्टयोऽभिन्नग्रन्थित्वाद्। पञ्चाशकग्रन्थे श्रीहरिभद्रसूरिपादैः स्पष्टतया प्रोक्तं - "जे उ तहविवज्जत्था,
ગુરુકુળવાસ અંગે વિશેષ :
સર્વજ્ઞભગવંતની આજ્ઞાનુસાર ગુરુકુળવાસમાં રહેવામાં કદાચ કેટલાક દોષો હોય પણ ખરા... છતાં તે દોષો ગુણરૂપે પરિણામ પામનારા હોય છે. ગુરુકુળવાસ(ગચ્છ)માં રહેવાથી અશુદ્ધ આહાર લેવો પડે..... તેમાં અલ્પ દોષ લાગે પરંતુ તેની સામે ગુરુકુળવાસમાં રહેવાથી ઘણા ગુણો થાય...જેવા કે, ગીતાર્થ ગુરુદેવ પાસેથી નવાં નવાં જ્ઞાન-વૈરાગ્યની વૃદ્ધિ થાય. સંસાર ઉપર નિર્વેદ ઉત્પન્ન થાય. આપણી ભૂલ થાય તો ગુરુદેવાદિ દ્વારા સારણાવારણા વગેરે થાય. રત્નાધિક (અધિક દીક્ષાપર્યાયવાળા)ના વિનયવેયાવચ્ચાદિનો લાભ મળે. જ્યારે ગચ્છની બહાર વસવામાં નવા ગુણો તો મળતા નથી પણ મેળવેલા જ્ઞાનાદિ ગુણોની હાનિ થાય છે, બૃહત્કલ્પ (શ્લોક ૧૦૭)માં કહ્યું છે કે - એકાકી વિચરનાર મુનિ, સાધુના વિનય-વૈયાવચ્ચાદિ યોગોના લાભથી વંચિત રહે છે. ગૃહસ્થ કે સ્વજનાદિની સંસારની પંચાતમાં પડી જાય છે. જ્ઞાન - દર્શન - ચારિત્રની મલિનતાને પામે છે. ઓઘનિર્યુક્તિમાં જણાવ્યું છે કે – વિધવા, જેનો પતિ પરદેશ ગયો હોય તેવી સ્ત્રી, જે સ્ત્રીને ઘરની બહાર જવા ન દે તેવી સ્ત્રી : આ ત્રણે પ્રકારની સ્ત્રીઓ સાધુને એકલા આવેલા જોઇને વિષયસેવનની માગણી કરે... જો વિષયસેવન કરે તો સંયમનો નાશ થાય. માગણીને વશ ન થાય તો તે સ્ત્રી, પોતાના દોષને છુપાવવા સાધુએ ઇજ્જત લૂંટવાનો પ્રયત્ન કર્યો- એમ કહી શાસનની હીલના કરે... વળી, કૂતરાં, દુશમન વગેરેથી પરાભવ થાય... ભિક્ષાવિશુદ્ધિ, મહાવ્રતવિશુદ્ધિ સંબંધી દોષો લાગે છે. ઉપદેશપદમાં (ગાથા-૬૭૭) કહ્યું છે કે- જેનેજિનવચન યથાર્થ પરિણામ પામ્યું નથી તેવા આત્માને ગુરુકુળવાસમાં શુદ્ધભિક્ષા ન દેખાવાથી, પંચકલ્પભાષ્યની શ્રદ્ધા ન કરતો તે, શુદ્ધ આહારનો અર્થી ગુરુકુળવાસનો ત્યાગ કરી, ગીતાર્થગુરુની નિશ્રા વિના વિહાર કરે છે; તે
