________________
चारित्रमनोरथमाला जीवानां परिवादात्-निन्दातोऽवगुणोच्चारणादितो विरक्तो रागरहितो जातः - अरुचिभाववान् जात इत्यर्थः । ‘सत्तुमित्तसत्तेसु' शत्रुस्वरूपसत्त्वेषु मित्रस्वरूपसत्त्वेषु च 'समचित्तो' समानचित्तवृत्तियुक्तो न शत्रुस्वरूपसत्त्वेषु द्वेषवृत्तिधारको, न मित्रस्वरूपसत्त्वेषु रागवृत्तिधारकस्तथा च 'विगहारहिओ'त्ति विकथाभी रहितः, विकथा राजकथा-भक्तकथा-देशकथा-स्त्रीकथा-नाम्न्यः चतस्रः सन्ति अथवा तासु दर्शनभेदिनी-चारित्रभेदिनी-मृदुकारुणिकी एवं तिस्रः संमील्य सप्तापि भवन्ति । ताभिर्विकथाभिर्विमुक्तः 'कइया' कदा-कस्मिन् समय इत्यर्थः 'सज्झायपरो 'त्ति स्वाध्यायेषु तत्परः, स्वाध्यायः पञ्चविधः स चैवं १ वाचनास्वाध्यायः २ पृच्छनास्वाध्यायः ३ परावर्तनास्वाध्यायः ४ अनुप्रेक्षास्वाध्यायः ५ धर्मकथास्वाध्यायश्च एतेषु पञ्चविधेषु स्वाध्यायेषु प्रमादं परिहायाप्रमत्तभावेन तत्पर: 'भविस्सामि' भविष्यामि । इदमत्र रहस्यम्स्वाध्याययोगस्य सिद्ध्यै परपरिवादाद्विरक्तत्वं शत्रुमित्ररूपसत्त्वेषु समचित्तत्वं
એમાં રુચિ વગરનો(નિંદા કરવાની વૃત્તિવાળો-સ્વભાવવાળો જીવ સ્વાધ્યાય કરી શકતો નથી. જ્ઞાનનું અજીર્ણ નિંદા છે. નિંદા એ જ્ઞાન-સ્વાધ્યાય પચ્યાં નથી એની નિશાની છે. પારકી નિંદામાં જેને રસ હોય છે તેને જ્ઞાન ભણવામાં કે સ્વાધ્યાય કરવામાં રસ હોતો જ નથી. માટે જ્ઞાનભણવાની ઈચ્છાવાળાએ અને આત્માની સંજીવની જેવો સ્વાધ્યાય કરવાની ભાવનાવાળાએ આ દોષનો પ્રયત્ન પૂર્વક ત્યાગ કરવો જ જોઈએ.) ૨. શત્રુ-દુશ્મનો ઉપર અને મિત્રો ઉપર ક્રમશઃ દ્વેષ કે રાગ વગરનો. અર્થાત્ બંને પ્રત્યે સમભાવવાળો-સમાન ચિત્તવાળો થઈને, ૩.રાજકથા-દશકથા-ભોજન સંબંધી કથા તથા સ્ત્રી સંબંધી કથા : એમ ચાર વિકથાઓનો અથવા એ ચાર ઉપરાંત, દર્શનભેદિની (સમ્યગ્દર્શનનો નાશ કરનારી), ચારિત્રાભેદિની (જીવના ચારિત્રના પરિણામનો નાશ કરનારી, ચારિત્રના ભાવોને વિચલિત કરનારી) તથા મુદકારુણિકી (મોહના ઘરની કરણતા પેદા કરાવનારી) : આ ત્રણ ઊમેરતાં સાત વિકથાઓ થાય. તે વિકથાઓથી વિશેષ કરીને મુક્ત થયેલો હું, વાચનાપૃચ્છના-પરાવર્તના- અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મકથા : આ પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયમાં, પ્રમાદનો ત્યાગ કરીને ક્યારે લયલીન થઈશ? (પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયથી
