Charitra Manorath Mala

Author(s): Mitranandsuri, Bhavyadarshanvijay
Publisher: Padmavijay Ganivar Jain Granthmala

Page 73

चारित्रमनोरथमाला
पाणपहाणपरंमि वि, परंमि परिभाविऊण परमत्थं । वावारिस्सं कइया, करुणाभरमंथरं दिट्ठि ? ॥ २५ ॥
૭૨
प्रेमप्रभा० 'पाणपहाणपरंमी' त्यादि, 'पाणपहाणपरंमि' त्ति प्राणप्रहाणपरे प्राणानां विनाशनार्थं तत्परे 'वि' अपि, अन्यताडनतर्जनादिकस्य निषेधं कृत्वा प्राणप्रणाशस्य प्राधान्यख्यापनार्थमपिशब्दस्य प्रयोगः | 'परंमि' अन्यस्मिन् कस्मिंश्चिदपि जीवे 'परिभाविउण' परिभावयित्वा - प्रकर्षेण चिन्तयित्वा, किमित्याह -' परमत्थं' परमार्थं, किं स्वरूपं परमार्थमित्याह - प्राणप्रहाणप्रवणस्य जीवस्य कर्मस्थिति तादृशकर्मोदयं कर्मपरवशतां स्वस्य च तादृशकर्मोदयस्वरूपं परमार्थं, 'कइया' कदेति पूर्ववत् 'करुणाभरमंथरं करुणायाः भरेण मन्थरां - नम्रां 'दिट्ठि 'ति दृष्टि 'वावारिस्सं' व्यापारयिष्यामि ? करुणाभरमन्थरया दृष्ट्याऽवलोकनं करिष्यामीत्यर्थः । इदमत्र तात्पर्यम् - परे जीवे प्राणविनाशनार्थं तत्परे जाते सति साधकमुनिभिः परमार्थचिन्तनं कर्तव्यं तच्च साधनायाः परमाङ्गं, श्लोकार्थ :
મારા પ્રાણનો નાશ કરવા તૈયાર-તત્પર થયેલા (અપરાધી) જીવોને, પરમાર્થની ભાવનાવાળો બનીને, અપાર કરુણાભરી દૃષ્ટિથી હું ક્યારે નિહાળીશ ? ૨૫
પ્રેમપ્રભાનો ભાવાનુવાદ :
પાંચ ઈન્દ્રિયો, ત્રણબળ, શ્વાસોશ્વાસ અને આયુષ્યઃ એ ૧૦ દ્રવ્યપ્રાણ છે. તેનો વિનાશ કરવા તત્પર થયેલા (જ્ઞાનાદિ આત્માના અનંતગુણો ભાવપ્રાણ છે. તેનો વિનાશ કરવાની કોઈની તાકાત નથી.) આત્મા ઉપર પણ પરમાર્થનો વિચાર કરીને એટલે તર્જન-તાડન વગેરે જ નહિ, મારી નાખવા તૈયાર થયેલા જીવની કર્મસ્થિતિનો, તેવા પ્રકારના તેના કર્મના ઉદયનો, કર્મની પરાધીનતાનો અને પોતાનાં તેવાં પ્રકારનાં કર્મોદયના સ્વરૂપનો (મારા તેવા પ્રકારના કર્મના ઉદય વગર તેને આવી ઈચ્છા ન જાગે તેવા સ્વરૂપનો) વિચાર કરીને, અત્યંત કરુણા સભર દૃષ્ટિથી હું ક્યારે જોઈશ ? અર્થાત્ એના ઉપર પણ અત્યંત કરુણાવાળો ક્યારે થઈશ ?