________________
વાકપ્રકારના
જીવન
સાન અને તેમ
બતાવ્યું છે. શ્રીલોકપ્રકાશ ગ્રંથમાં તેનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે, તેને અત્ર સાર આપીએ છીએ. “જીવનું સામાન્ય લક્ષણ ચેતના છે, વિશેષ સ્વરૂપ પાંચ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન અને ચાર દર્શન એ બારે ઉપયોગ છે. સર્વ જીવને અક્ષરને અનંતમે ભાગ તે સર્વ ઉઘાડે રહે છે, તેથી ઉપયોગ વગરને કેઈપણ જીવ:ત્રણ લેકમાં નથી. ગમે તેટલાં આવરણ કરનાર કર્મો હોય તે પણ આ અક્ષરને અનંતમે ભાગ તે અવરાતો નથીજ. અક્ષર એટલે જ્ઞાન અને દર્શનને ઉપયોગ સમજ જેમ સૂર્ય ઉપર વાદળાં ઘેરાઈ ગયા હોય, છતાં પણ કોઈ કાંઈ પ્રભા તે રહે જ છે; તેમજ આત્માનું અનંત જ્ઞાન અવરાઈ જાય તે પણ જરા ભાગ તે ઉઘાડો રહે છે અને દિવસ જે શત્રિથી તેજ કારણે ભિન્ન થાય છે તેમ આત્મા પણ અજીવથી આ લક્ષણને લીધેજ જુદો પડે છે. જો કે આત્માનું જ્ઞાન લક્ષણ છે તે પણ કર્મથી આવૃત્ત હોવાને લીધે તે પ્રગટ જણાતું નથી, પરંતુ બાણમાં રહેલ સેનામાં જેમ શુધ્ધ કંચનત્વ છે તેમ આત્મામાં અનંતજ્ઞાન સર્વદા છે જ; ફક્ત તેના પર પડ ફરી વળેલાં છે. વ્યક્તિ અવ્યકતરૂપે જ્યારે આત્માને ક્ષેપશમ થાય છે ત્યારે શકિત અને કાર્યરૂપે જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે અને વળી તેજ વીર્ય ચાલ્યું જાય છે ત્યારે કાદવ જેમ દર્પણને આવરી મૂકે છે, તેમ કર્મો જ્ઞાનને આવરી દે છે, પરંતુ જે બહુ પ્રયાસ કરી સર્વ કચરે દુર કરવામાં આવે તો અનાદિ શુધ્ધ સ્વરૂપે પ્રગટ થાય. આત્માનું રૂપ એકજ છે, પરંતુ કર્મવૃત્ત હોય ત્યારે તે વિવિધરૂપ ધારણ કરે છે.'
* દ્રવ્યલેક દ્વિતીય સર્ગ, બ્લેક પ૩-gs
• • •
•
