________________
. [૫] પ્રકારનું છે. પ્રથમ તે એમાં સુખ જ નથી. કદાચ તેને સુખ કહીએ તે પણ તે કેટલું છે? કેવું છે? સ્વમમાં મળેલા સુખને સુખ કહેવું એજ પ્રથમ તે ભૂલ છે. વળી તે બહુ અલ્પકાળ
સ્થાયી છે, પાછી અસલ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરાવનાર છે અને માનસિક ખેદ વધારનાર છે; ત્યારે એ સુખમાં આસક્તિ રાખવી તદ્દન નિરૂપયોગી છે એટલું જ નહિ પણ હાનિકારક છે. ભિખારીના સુખમાં જેમ કાંઈ દમ જેવું નથી તેમ આ સંસારના માની લીધેલા સુખમાં પણ વસ્તુતઃ કાંઈજ નથી. આવી જ રીતે આપણને પસંદ ન આવે તે કોઈ પદાર્થ પ્રાપ્ત થાય તે તેથી રોષ કરે પણ નકામે છે, કારણ કે વસ્તુ પોતે કોઈ પણ રીતે આપણું હિત અહિત કરી શકતી નથી. એના સંબંધમાં આવનાર મનને કેવા પ્રકારનું વલણ આપવું એ સુજ્ઞના વિચારનું ક્ષેત્ર છે, પરંતુ ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ વસ્તુપર હર્ષ કે રેષ કરે એ વસ્તુ સ્વરૂપનું અજ્ઞાન સૂચવે છે. દેવતાઓ અને તેવી શકિત પ્રાપ્ત કરેલ મનુષ્ય કઈ કઈ નિમિત્તને લઈને ઈંદ્રજાળ બતાવે છે. અંબડ પરિવ્રાજકનું એક દ્રષ્ટાંત આપણે સારી રીતે જાણીએ છીએ. વસ્તુતઃ આમાં સત્ય કાંઈ નથી. ચાર દહાડાનું ચાંદરડુ ને ઘેર અંધારી રાત. સ્વમ અથવા ઇંદ્રજાળમાં દેખાતા પદાર્થોની પ્રાપ્તિ અથવા નાશથી હર્ષ કે શક કરે તે મિથ્યા છે, તેવી જ રીતે સાંસારિક સવ પદાર્થો માટે સમજવું.
આ હકીકત જરા ફુટ રીતે જોઈએ. આપણને અનુકુળ કઈ પદાર્થ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે તેના પર પ્રીતિ થાય છે અને
# જુએ તુલસા ચરિત્ર,
