Book Title: Naishadh Mahakavyam Uttararddham
Author(s): Hargovinddas Shastri
Publisher: Chaukhambha Sanskrit Series Office

View full book text
Previous | Next

Page 868
________________ 1565 (चिह) को धारण करता है। [सामान्य मीन ( मछलियां ) .जलके अभावमें मर जाते हैं, किन्तु अमृतपान करनेसे अजर-अमर हुआ यह भी मौन नहीं मरता है ] // 125 // तारास्थिभूषा शशिजह्वजाभृञ्चन्द्रांशुपांशुच्छरितद्युतिद्यौः। छायापथच्छद्मफणोन्द्रहारा स्वं मूर्तिमाह स्फुटमष्टमूर्तेः // 126 / / तारेति / द्यौः स्वमात्मानमष्टमूर्तेर्हरस्य मूर्ति शरीरं स्फुटं व्यक्तमाह ब्रवीति / यतः-किंभूता ? तारा एवास्थीनि भूषा यस्याः। तथा-शशिनमेव जहाजां, चन्द्रं गङ्गां च, बिभर्तीति भृत् / तथा-चन्द्रांशव एव पांसवो भस्मानि तेश्छुरिता कृता. ङ्गरागा द्यतिर्यस्याः / तथा छायापथो गगने दण्डाकारा दक्षिणोत्तरस्था धवला रेखा छम यस्य छायापथच्छद्मरूपः फणीन्द्रो वासुकिः स एव मुक्काहारो यस्याः सा / हरमूर्तिरप्युक्तविशेषणविशिष्टा / धौरप्येताहशीति मूत्यंन्तरापेक्षया व्यक्तमेव महे. शस्य मूर्ति गगनं कथयतीवेत्यर्थः // 126 // ____ तारारूप अस्थि ( हड्डियों ) के भूषणवाली, चन्द्ररूपिणी गङ्गाको धारण करती हुई, चन्द्र-किरणरूप धूलि (भस्म ) से व्याप्त शरीर-कान्तिवाली छायापथ (अँधेरी रातको काशमें दण्डाकार दिखलायो पड़नेवाली स्वच्छ रेखा ) रूप और वासुकिरूप हारवाली यह 'दिव' (आकाश ) अपनेको स्पष्ट हो शिव-मूर्ति व्यक्त कर रही है // 126 // एकैव तारा मुनिलोचनस्य जाता किलैतज्जनकस्य तस्य / ताताधिका सम्पदभूदियं तु सप्तान्विता विंशतिरस्य यत्ताः // 127 // एकेति / एतस्य चन्द्रस्य जनकस्य तस्य प्रसिद्धस्याक्षिमुनिलोचनस्य तारा कनी. निका किलैकैव जाताभूत् किल पुराणादौ / अस्य तत्पुत्रस्य तु पुनरियं दृश्यमाना संपत तातान्निजपितुरत्रिनेत्रासकाशादधिका / यद्यस्मादस्य चन्द्रस्य तास्ताः कनीनिकाः, अथ च-नक्षत्राणि, सप्तभिरन्विता विंशतिरभूदिति छलम् / पितुः सका. शादधिसंपत्तित्वात्सभाग्योऽयमिति भावः / 'सप्तविंशतिमिन्दवे' इति दरः सप्तविंशतिकन्याः अश्विन्यादिकाश्चन्द्राय ददाविति पुराणम् // 127 // इस (चन्द्रमा ) के पिता उस (प्रसिद्धतम, 'अत्रि' नामक ) मुनिके नेत्रकी एक तारा ( चन्द्ररूप नक्षत्र, पक्षा०-कनीनिका = आँखकी पुतली) हुई, किन्तु उसके पुत्र ( चन्द्रमा) की सम्पत्ति तो पिता ( नेत्रसे चन्द्रमाको उत्पन्न करनेसे चन्द्रमाके पितृस्थानीय अत्रिमुनि) से भी अधिक हुई क्योंकि इस ( चन्द्रमा ) की वे (ताराएँ नक्षत्र, पक्षा०-कनीनिकाएँ) सत्ताइस हुई। [चन्द्रमा अपने पिता 'अत्रि' मुनिसे भी अधिक माग्यवान् हैं / दक्षप्रजापतिने अश्विनी आदि तारारूपिणी अपनी सत्ताइस पुत्रियोंको चन्द्रमाके लिए दिया था, यह कथा पुराणों में मिलती है ] // 127 // मृगाक्षि ! यन्मण्डलमेतदिन्दोः स्मरस्य तत्पाण्डुरमातपत्रम् / यः पूर्णिमानन्तरमस्य भङ्गः स च्छत्रभङ्गः खलु मन्मथस्य / / 128 / /

Loading...

Page Navigation
1 ... 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922