________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ કોઈક સમયે રાજાનું ચિત્ત પ્રસન્ન કરી એક બ્રાહ્મણ માગણી કરે છે કે, ‘તમારો મહા આહાર છે, તેમાંથી લગાર પણ મને આપો.' રાજાએ કહ્યું કે, મારો આહાર બીજા માટે પચાવવો અતિમુશ્કેલ છે. એમ છતાં એનું પરિણામ મનુષ્યને એવું આવે છે કે, તેના શરીરમાં કામદેવનો તીવ્ર ઉન્માદ થાય છે.' બ્રાહ્મણે કહ્યું કે, ‘અલ્પ ભોજન પણ આપવા આપ સમર્થ થઇ શકતા નથી, તો સ્નેહી-સંબંધીઓ મોટા પ્રમાણમાં તમારો પ્રભાવ પ્રસાર ક૨વા સમર્થ બની શકશે ? આમ કહેવાથી આવેશમાં આવેલા રાજાએ પોતાના ભોજનમાંથી અલ્પ ભોજન કરાવ્યું અને તે ઘરે ગયો. રાત્રે તે ભોજન પચતાં પચતાં મહા ઉન્માદ થયો. રાત્રે માતા, પત્ની, પુત્રી, બહેન, સાસુનો તફાવત ગણ્યા સિવાય ગાંડા ગધેડા માફક બળાત્કારથી દરેક સાથે રતિક્રીડા કરવા લાગ્યો. એમ કરતાં પ્રાતઃકાળ થયો, ચક્રીનો આહાર કોઈ પ્રકારે જીર્ણ થઇ ગયો અને પોતાનું રાત્રિનું ચરિત્ર વિચારવા લાગ્યો, એટલે લજ્જાથી લેવાઇ ગયો. પોતાના ખરાબ વર્તન રૂપ કલંક-કાદવથી ખરડાએલ મુખ તેઓને બતાવવા અશક્તિમાન થવાથી ઘરમાંથી બહાર નીકળી ગયો અને પાછો ઘરમાં પ્રવેશ કરતો નથી.'
૧૧૪
અતિતીવ્ર કોપજાળથી ભયંકર નક્કી આત્મઘાતક થાય છે. હવે વિચારણા કરવા લાગ્યો કે, આ ચક્રીને કેવી રીતે મારી નાખવો ? આ મારો નિષ્કારણ શત્રુ, સારા સ્વામીના બાનાથી વિખ્યાત થએલો છે. જેણે મને ભોજન આપીને લેવા-દેવા વગર મને વજ્રાઘાત માર્યો, "સર્પને દૂધપાન કરાવો, ખોળામાં ધારણાદિકથી લાલન-પાલન કરો, તો પણ પોતાનો થતો નથી, તેમ બ્રાહ્મણને પણ ચાહે એટલું આપીએ, પોષીએ તો પણ પોતાનો થતો નથી." (૫૪૦)
લાંબા કાળ સુધી સ્નેહપૂર્વક સહાયતા કરવામાં આવે, વારંવાર માગેલો આહાર આપવામાં આવે, તો પણ વાઘની જેમ રાજાની આંખ ફોડીને હણવાની ઇચ્છા કરે છે.
એક દિવસે એક ગોપાલ-બાળક વડ નીચે બેઠેલો હતો અને વીંધવાની કળાના અભ્યાસ માટે દૂરથી બકરીની લિંડીઓથી વૃક્ષનાં પાંદડાઓને ક્રમસર ધારેલા સ્થાને ફેંકી વીંધતો હતો. ‘મારું વૈર શુદ્ધિ કરનાર આ બાળક નિપુણ છે.' એમ વિચારી દાન આપી એવો વશ કર્યો કે, જેથી કહ્યા પ્રમાણે કરનાર થાય.
કોઈક સમયે ચક્રવર્તી પોતાના રસાલા સહિત બહાર ફરવા નીકળ્યો હતો, ત્યારે ગોવાળના પુત્રે દેખ્યો. કોઇક દેવગૃહમાં કોઇ ન દેખે તેમ છૂપાઈ ગયો. ગોફણથી બે ગોળી એવી રીતે તાકીને મારી જેથી કરીને પરપોટાની જેમ રાજાની બંને આંખો બહાર નીકળી ગઇ. ચારે બાજુ તપાસ કરતા કોપાયમાન અંગરક્ષકોએ તે ઘાતકને દેખ્યો. જ્યારે તેને
