________________
૫૮૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
પુત્રી સુનન્દા નામની પ્રથમ પત્ની હતી. જેના રૂપ સમાન બીજી કોઈ સ્ત્રી નથી, એવી ચેલ્લણા નામની બીજી પત્ની હતી. અભયકુમાર નામનો બુદ્ધિશાળી એવો સુનન્દાને પુત્ર હતો. તેનામાં સામ, ભેદ વગેરે પ્રકારની નીતિ અને ચાર પ્રાક૨ની બુદ્ધિ હતી. વયમાં નાનો હોવા છતાં લોકોમાં દાક્ષિણ્ય આદિ ગુણો હોવાથી મોટો ગણાતો હતો. ચન્દ્રની સરખી ઉજ્જ્વળ મનોહર કાન્તિ સરખી જેની કીર્તિ ચારે દિશામાં ઝળકતી હતી. જાણે કપૂર સમૂહના આભૂષણથી મનોહર સ્ત્રી શોભે તેમ અભયકુમારની ઉજ્વલ કીર્તિથી દિશાઓ શોભતી હતી. જેની બુદ્ધિ ધર્મકાર્યમાં કઠોર વ્યસનવાળી હતી, પરોપકારમાં પ્રૌઢ, દુર્જનની ચેષ્ટાની બાબતમાં બુઠ્ઠી, બીજાના સંકટમાં ખેદવાળી, ગુણોના સંગ્રહમાં ઉત્સુકતાવાળી, બુદ્ધિશાળીઓને પ્રભાવિત કરવામાં સ્વૈરિણી બુદ્ધિ હતી. જેની આવા પ્રકારની બુદ્ધિ હોય, તે કયા સુંદર-મનવાળા ચતુર પુરુષને પ્રશંસા કરવા લાયક ન હોય ? તેનામાં સર્વગુણો રહેલ છે, એમ જાણીને તેને રાજ્યના સર્વાધિકાર પદે સ્થાપન કર્યો, સુંદર શ્રાવક ધર્મના મર્મને જાણનાર એવા તેણે તે રાજ્યનું પાલન કર્યું.
કોઇક સમયે દેવો અને અસુરોથી નમસ્કાર કરાએલા, કેવળજ્ઞાનથી સમગ્ર લોકાલોકને દેખતા મહાવીર ભગવંત ત્યાં પધાર્યા. તેમનું આગમન સાંભળીને શ્રેણિક૨ાજા તેમના ચરણ-કમળમાં વંદન ક૨વા માટે દેવાધિદેવ પાસે ગયા. એટલે કેટલાક બીજા રાજાઓ ભગવંતની ભક્તિથી, કેટલાક અનુવૃત્તિથી, કેટલાક આશ્ચર્ય દેખવા માટે સર્વજ્ઞ ભગવંતનાં દર્શન કરવા ગયા. તે સર્વે પર્ષદામાં પોતપોતાને યોગ્ય સ્થાનમાં બેઠા, એટલે ભગવંતે ગંભીર ધીર વાણીથી દેશના શરૂ કરી. જેમ દેવોમાં ઇન્દ્ર, રાજાઓમાં ચક્રી, મૃગલાઓમાં સિંહ ઉત્તમ ગણાય છે તેમ દુર્લભ મનુષ્યભવ પામીને જે દુર્બુદ્ધિવાળો મનુષ્ય ધર્મ ક૨વામાં પ્રમાદ કરે છે, તે બિચારા સુંદર મોદકો હોવા છતાં ભૂખથી દુર્બળ થેલી કુક્ષિવાળા મરી જાય છે. શેરડીના રસમાંથી સાક૨, દહિંમાંથી માખણ સાર ગ્રહણ કરાય છે, તેમ મનુષ્યજન્મનો કંઈ પણ સાર હોય તો ધર્મ એ જ સાર છે, માટે તેને ગ્રહણ કરો. રાજ્ય, હાથી, ઘોડા તેમ જ બીજું ઘણું હોય, પરંતુ તે સર્વ એકદમ ચાલ્યા જવાના સ્વભાવવાળું છે, માટે હિત-પ્રાપ્તિ માટે ઉતાવળા બનો, વિશ્વનાં કાર્યોનું પ્રથમ કારણ એવું લોકોનું જીવિત મનોહર સ્ત્રીના ચપળ કટાક્ષ સરખું ચપળ છે. નિતા-વર્ગના નેત્રને આનન્દ આપનાર યૌવન મદોન્મત્ત હાથીના પ્રચંડ કર્ણતાલ સમાન ચંચળ છે. સમગ્ર પૃથ્વીમંડળની એકછત્રવાળી રાજ્યલક્ષ્મી પણ સખત પવનના ઝપાટાથી કંપતા પલ્લવના સરખી અસ્થિર છે. બીજાને ઉપકાર કરી શકાય તેવા ઇષ્ટપદની પ્રાપ્તિ, વેગપૂર્વક ઉછળી રહેલા ઉંચા વિચિત્ર રચનાવાળાં મોજાંઓની જેમ નાશ પામનારી છે.
