Gujarati Farsi Arbi Shabdakosh Part 01

Author(s): Amirmiya H Faruqi
Publisher: Hiralal Tribhovandas Parekh

Page 4

પ્રસ્તાવના. ગુજરાતી નવી વાંચનમાળામાં અરબી, ફારસી જે શબ્દો છે, તેમાંથી અગત્યના શબ્દો એકઠા કરી તેના અર્થ, વ્યુત્પત્તિ વગેરે જણાય એવો એક ટુંકે કેસ તૈયાર કરવા સદ્દગત રાવ બહાદુર કમળાશંકરભાઈએ મને સૂચના કરી; ને તે પ્રમાણે મેં વાંચનમાળામાંથી એવા અગત્યના શબ્દો તારવી કાઢી તે કોશ એઓને બતાવ્યું. તે પસંદ પડવાથી ગુજરાત શાળાપત્રમાં સાવકાશ છાપવાની તેઓએ કૃપા કરી.
વળી ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાઈટી તરફથી ગુજરાતી ભાષાને સંપૂર્ણ કાશ રચાવાનું કામ ચાલુ હતું. તે માટે મહેરબાન રાવ બહાદુર ધ્રુવ સાહેબે મને ફરમાવ્યું કે ગુજરાતી ભાષાનાં જેટલાં બને તેટલાં વધારે પુસ્તક વાંચી તેમાંથી જેટલા અરબી ફારસી શબ્દો મળી આવે તે બધા એકઠા કરી અર્થ, વ્યુત્પત્તિ ને ઉદાહરણ સાથે એક મેટો કેશ તૈયાર કરી આપ.” મેં તે પ્રમાણે કામ કરવા માંડયું. પણ ગુજરાતી બધાં પુસ્તક તે વાંચી શકાય નહિ, તેથી જે જે પુસ્તકે માટે તેઓએ ભલામણ કરી છે તે પુસ્તક તથા બીજાં કેટલાંક વાંચી તેમાંથી શબ્દો વાણી કાઢી અર્થ, વ્યુત્પત્તિ ને ઉદાહરણ આપી આ કેશ મેં તૈયાર કર્યો.
અરબી ફારસીના કેટલાક અક્ષરો ગુજરાતીમાં નથી; જે જણાવવા માટે નુક્તા મૂકવાની પદ્ધતિ કેટલાકે યોજી છે, પણ મને અનુભવથી જણાયું છે, કે નુક્તા મૂકવાથી તે અક્ષરનો શુદ્ધ ઉચ્ચાર થતો નથી. શુદ્ધ ઉચ્ચાર તે જ્યારે એ ભાષા સંબંધી જ્ઞાન હોય ત્યારે જ થઈ શકે છે. તેથી મેં એ નુક્તાની પદ્ધતિ સ્વીકારી નથી. પણ ગુજરાતીના જે અક્ષર સાથે અરબી ફારસીન એ અક્ષર પાસેનો સંબંધ રાખે છે તે જ ગુજરાતી અક્ષર ત્યાં મૂકે છે, ને કૅસમાં તેની ખરી જે તે ભાષામાં જેવી છે તેવી લખી છે. તેથી શુદ્ધ ઉચ્ચાર જાણી શકાશે.
તેમ જ કેટલાક લેખકે એવા અરબી ફારસી અક્ષર માટે અલ્પ પ્રાણુની સાથે હ મેળવી મહા પ્રાણ બનાવી તેને ઉપયોગ કરે છે. એથી જે ઉચ્ચાર થાય છે તે પણ ખરે નહિ પણ બીજે જ થાય છે, માટે એ પદ્ધતિને પણ હું અનુસર્યો નથી.
ભાષાને વિષય જ એવો છે કે એમાં મતભેદ હોય. એક કાંઈ વ્યુત્પત્તિ આપે તો બીજે બીજી આપે. આ કેસમાં પણ એવું થયું હશે. મેં આપેલી વ્યુત્પત્તિ ને અર્થ બીજાએ આપેલી વ્યુત્પત્તિ ને અર્થથી જુદાં દેખાશે. તો એવા પ્રસંગે જે મને જણાવવામાં આવશે તે ઉપકાર સહિત બીજી આવૃત્તિમાં યે સુધારે કરીશ.
વાંચકબંધુને મારી અંતમાં, નમ્ર વિનતિ છે કે ગુજરાતી ભાષાની સેવા એક મુસલમાનને હાથે થાય, તેમાં ભૂલ હોવાના સંભ હોય જ, તે તે પ્રમાણે આમાં પણ ભૂલ જણાય તો દરગુજર કરી મને ખબર આપી આભારી કરશો.
હજુ કેટલાક અગત્યના શબ્દોનાં ઉદાહરણો આપવાના બાકી છે, તેમ જ કેટલાક શબ્દો જે ગુજરાતીમાં વપરાય છે તે આમાં રહી ગયા હશે. એ માટે મારો પ્રયાસ ચાલુ છે, ને બીજી આવૃત્તિને પ્રસંગ પ્રાપ્ત થશે તે એ વધારો તેમાં કરી શકીશ. ખામાશાને ચલે, ) અમદાવાદ
અમીરમિયાં હમિયાં ફારૂકી. તા. ૧-૮-૧૯૨૬.