________________
૧૩
પરમપદ-પ્રદાયક સામાયિક
વ્યંજન એટલે જેને સ્વરની સહાય મળે તો જ પૂર્ણ ઉચ્ચાર, થઈ શકે. નહિતર પૂર્ણપણે બેલી પણ ન શકાય. લખવામાં પણ જે ખેડા લખાય.
જેમ સ્વરના ઉચ્ચાર શાશ્વત છે, તેમ શરીરરૂપી વ્યંજનમાં. રહેલે આત્મા, અવિનાશી, નિત્ય અને શાશ્વત છે અને વ્યંજનની માફક શરીર અનિત્ય, વિનાશી, પરાધીન અને અશાશ્વત છે.:
આઠ મુખ્ય કર્મોમાં જલદમાં જલદ તાકાતવાળા મેહનીય કર્મની સ્થિતિ ૭૦ કેડાછેડી સાગરોપમ જેટલી લાંબી છે. જ્યારે બીજી બાજુ, માનવીના આયુષ્યની વર્તમાન સ્થિતિ ૧૦૦–૧૨૫ વર્ષ જેટલી છે.
બાહ્ય દષ્ટિએ વિચારતાં આટલી દીર્ઘ કર્મ સ્થિતિ ૧૦૦-૧૨૫ વર્ષ જેટલા અલ્પ આયુષ્યની અંદર કેવી રીતે હટાવી શકાય એમ લાગે પણ ખરૂં.
અંતર્દષ્ટિથી વિચારતાં આત્માની સ્થિતિ અનંત કેડાછેડી સાગરેપમથી પણ અધિક તેની આગળ ૭૦ કેડાછેડી શું હિસાબમાં ?
૭૦ કેડાછેડીને અંત છે. આત્મા અનંત છે. મેહનીય કામ ઉપરાંત સર્વ કર્મોને અંત આવી શકે છે, કિન્તુ આત્માને કેઈ કાળે. પણ અંત આવી શકતું નથી.
જેમ બહાર રહેલી વસ્તુનું દર્શન, સૂર્યના પ્રકાશમાં પણ ચર્મચક્ષુ ખોલ્યા સિવાય થઈ શકતું નથી, તેમ અંતરમાં રહેલી મહાન વસ્તુનું દર્શન પણ આંતર–ચક્ષુ વિવેચક્ષુવિચારચક્ષુ–ઉઘડ્યા સિવાય થઈ શકે નહિ.
બાહ્ય વસ્તુ જગત છે. આંતર વસ્તુ આત્મા છે. આત્મ ચૈતન્યરૂપે છે.
જેમ દીવાને જોવા માટે બીજા દીવાની જરૂર પડતી નથી, પણ એ જ દીપકના પ્રકાશથી દી જોવાય છે, તેમ આત્માને જોવા માટે બીજા જ્ઞાન–પ્રકાશની જરૂર નથી. પરંતુ અંતરમાં રહેલો જ્ઞાન–પ્રકાશ, જેમાંથી એ પ્રકાશ વહી રહ્યો છે, તે આત્માને પણ જોઈ શકે છે..
