________________
આરાધનાને માર્ગ - અધ્યાત્મચિંતકોએ મૈત્રી, પ્રમેહ, કારુણ્ય અને માધ્યથ્યને પણ અધ્યાત્મના અંગભૂત કહેલા છે.
મૈત્રીના વિષય તરીકે સર્વ જ ગણાય છે. પ્રદના વિષય તરીકે ગુણની અધિકતાવાળા આત્માઓ લેખાય છે. રેગી, અપંગ, અશક્ત વગેરે કરૂણભાવનાના વિષય તરીકે ગણાય છે.
અને શઠ, લંપટ, ખૂની વગેરે માધ્યસ્થ ભાવના વિષય તરીકે ગણાય છે.
આ ચાર પ્રકારના પરિણામથી રહિત એવી ચિત્તવૃત્તિ માર્ગાનુસારિ, ગંભીર અને વિવેકી આત્માઓને કદી હોતી નથી.
गत मोहाधिकारणामात्मनमधिकृत्य वा ।
प्रवर्तते क्रिया शुद्धा, तध्यात्म जगुजिनाः ॥
એવંભૂત નયથી અધ્યાત્મ તેને કહેવાય છે કે, જેમાં આત્માને ઉદ્દેશીને પંચાચારનું પાલન રહેલું છે.
અને વ્યવહાર નથી અધ્યાત્મની વ્યાખ્યા તે છે કે, જેમાં બાહ્ય વ્યવહારથી ઉપભ્રં હિત અને મૈત્રી આદિથી વાસિત એવું નિર્મળ અંતઃકરણ હોય છે. એ રીતે બને નયથી શ્રી જૈનશાસનમાં અધ્યાત્મ તેને જ માનેલું છે કે જેમાં ગૌણ-મુખ્યભાવે જ્ઞાન અને કિયા ઉભય રહેલાં છે.
ક્રિયાની ઉપગિતા कर्मज्ञान विभेदेन सद्विद्या तत्र चादिमः ।
आवश्यकादि विहित – क्रियारुप प्रकीर्तितः ।। ગ બે પ્રકારના છે. એક જ્ઞાનગ અને બીજો કોગ.
તેમાં કમોગ આવશ્યકાદિ વિહિત ક્રિયારૂપ છે. તેને કર્મવેગ એટલા માટે કહે છે કે તેમાં શારીરિક સ્પંદનરૂપ કર્મ હોય છે અને
