________________
કહેવાય. તે પહેલા વંદન વખતે પહેલું અવનત અને બીજીવારના વંદન વખતે બીજું અવનત પણ એ જ પાંચ પદના ઉચ્ચારપૂર્વક જાણવું.
૧ યથાજાત : અહીં શિષ્ય યથા=જેવી રીતે, જાત એટલે જન્મ્યો હતો તેવા આકારવાળા થઈને ગુરુવંદન કરવું (એટલે વાંદણાનો સૂત્રપાઠ બોલવો તે જન્મ સરખી મુદ્રા) તે યથાજાત આવશ્યક કહેવાય. ત્યાં જન્મ બે પ્રકારનો છે, એક સંસારમાયા રૂપી સ્ત્રીની કુક્ષિમાંથી (=સંસારમાંથી) બહાર નીકળવું તે દીક્ષાજન્મ અને બીજો માતાની કુક્ષિમાંથી બહાર નીકળવું તે ભવજન્મ. એ બંને જન્મનું અહીં પ્રયોજન છે. તે આ પ્રમાણે – દીક્ષાજન્મ વખતે (=દીક્ષા લેતી વખતે) જેમ ચોલપટ્ટ (કટિવસ્ત્ર), રજોહ૨ણ (ઓઘો) અને મુહપત્તિ એ ત્રણ ઉપકરણ જ હતાં તેમ દ્વાદશાવર્ત્ત વંદન વખતે પણ એ ત્રણ જ ઉપકરણ રાખવાં અને ભવજન્મ વખતે જેમ કપાળે લાગેલા બે હાથ સહિત જન્મ્યો હતો તેમ ગુરુવંદન વખતે પણ શિષ્યે કપાળે બે હાથ લગાડી (અંજલી જોડી) વંદન કરવું તે બન્ને પ્રકારના જન્મના આકારવાળું અહીં ૧ યથાજાત આવશ્યક જાણવું.
૧૨ આવર્ત : (વંદન સૂત્રના અમુક પદોચ્ચા૨પૂર્વક ગુરુના ચરણ પર તથા મસ્તકે હાથ સ્થાપવા-સ્પર્શવવા રૂપ જે) કાયવ્યાપાર વિશેષ તે આવર્ત કહેવાય. તે ૧૨ આવર્ત્ત પદોના નામથી આ પ્રમાણે - ૧. અહો, ૨. કાર્ય, ૩. કાય, સંફાસ, ૪. ખમણિજ્જો ભે કિલામો અપ્પલિંતાણં બહુસુભેણ ભે દિવસો વઇક્યુંતો જત્તા ભે, ૫. જવણિ, ૬. જ્યં ચ ભે. એ પહેલાં ૬ આવર્ત *પહેલા વંદન વખતે અવગ્રહમાં પ્રવેશ કરીને કરવાના હોય છે અને અવગ્રહમાંથી નીકળીને પુનઃ બીજા વંદન વખતે પણ અવગ્રહમાં પ્રવેશ કરીને એ જ ૬ આવર્ત્ત બીજી વાર ક૨વાનાં હોવાથી ૧૨ આવર્ત ગણાય છે.
*એ ૬ આવર્તમાં પહેલા ત્રણ આવત્ત “અહો કાયં કાય” એ પ્રમાણે બે બે અક્ષરના ગણવા. તેમાં પહેલા અક્ષરના ઉચ્ચાર વખતે બે હથેલી ઊંધી કરી ગુરુના ચરણે લગાડવી અને બીજા અક્ષરના ઉચ્ચાર વખતે બે હથેલી ચત્તી કરી પોતાના કપાળે લગાડવી. એવા પ્રકારની ત્રણ વાર હસ્તચેષ્ટા એજ પહેલા ૩ આવત્ત ગણાય અને “સંફાસં”ના ઉચ્ચાર વખતે મસ્તક ગુરુના ચરણે નમાવવું તથા બીજા પણ ત્રણ આવર્ત “જત્તા ભે, જવણિ, જ્યં ચ ભેં” એ ત્રણ ત્રણ અક્ષરના ગણવા. તેમાં પહેલા અને ત્રીજા અક્ષરોચ્ચાર વખતે ઉપર કહ્યા પ્રમાણે કરવું અને મધ્ય અક્ષરના ઉચ્ચાર વખતે ચત્તી કરેલી હથેલીઓને ગુરુચરણથી પોતાના લલાટ દેશ તરફ લઈ જતાં માર્ગમાં જ (વચમાં જ) સહજ અટકાવવી, એટલે વિસામો આપવો. અહીં ત્રીજા આવર્તમાં “સંફાસં” પદ અને ચોથા આવર્તમાં ખમણિજ્જોથી વઈકંતો સુધીનાં પદ કાયવ્યાપારપૂર્વક તથા આવર્તમાં ગણાતાં નથી, તો પણ સૂત્રનો અસ્ખલિત સંબંધ દર્શાવવા માટે એ પદો આવર્તોની સાથે આવશ્યક વૃત્તિ આદિમાં જેમ લખ્યા છે, તેમ અહીં પણ લખ્યા છે, પરંતુ આવર્ત તો બે-બે અને ત્રણ-ત્રણ અક્ષરના જ ગણવા.
ભાષ્યત્રિક–ભાવત્રિક
66
