________________
અવસ્થામાં નિશ્ચય નિગોદ જીવોનો, અનંત બાદર સાધારણ વનસ્પતિ જીવોનો ઉપપાત-ઉત્પત્તિ પ્રતિસમય કહેલ છે. અનંત નિગોદ જીવોની ઉત્પત્તિ થાય તો સહેજે બેઈન્દ્રિયાદિ જીવો ત્રસ જીવો હોય જ. વળી માંસમાં બીજા અભક્ષ્યોની માફક અન્તર્મુહૂર્ત પછી જીવોત્પત્તિ થાય છે એવું નથી. પરંતુ જીવથી જુદું પડ્યા બાદ તરત જ જીવોત્પત્તિ થાય છે.
मज्जे महुम्मि मंसंमि, नवणीयम्मि चउत्थए । उप्पज्ञ्जंति अणंता, तव्वन्ना तत्थ जंतुणो ।।
મદિરામાં, મદ્યમાં, માંસમાં અને ચોથા માખણમાં મદિરા વગેરે વર્ણના જેવા વર્ણવાળા અનંત (અનેક) જીવો ઉત્પન્ન થાય છે. એટલે ચાર મહાવિગઈઓ અભક્ષ્ય છે. માંસમાં અનંત નિગોદ જીવોની અને અસંખ્ય ત્રસ જીવોની ઉત્પત્તિ અને બાકીના ત્રણમાં એટલે મદિરા, મઘ અને માખણમાં અસંખ્ય ત્રસ જીવોની ઉત્પત્તિ જાણવી.
મણ-વયણ–કાય-મણવય-મણતણુ-વયતણુ-તિજોગિ સગ સત્ત । કર કારણુ મઇ દુતિજુઇ, તિકાલિસીયાલ ભંગસયં I॥૪૨॥ એવં ચ ઉત્તકાલે, સયં ચ મણ વય તમૂર્તિ પાલણિયું I જાણગ જાણગપાસત્તિ ભંગચઉગે તિસુ અણુન્ના ll૪૩ll (૭) બે ભાંગા :
અહીં ભાંગા એટલે પ્રકાર. પચ્ચક્ખાણ બે પ્રકારે લેવાય છે. યોગના ભાંગાથી અને કરણના ભાંગાથી. તે વિસ્તારથી સમજાવે છે કે યોગ ત્રણ પ્રકારે છે. મનવચન-કાયા અને કરણ ત્રણ પ્રકારે છે. કરવું-કરાવવું-અનુમોદવું.
અહીં યોગના એક સંયોગી ભાંગા ત્રણ, બે સંયોગી ભાંગા ત્રણ અને ત્રણ સંયોગી ભાંગો ૧ થશે, એમ કુલ સાત ભાંગા થશે. જેમ કે -
૧. અહીં અનંત શબ્દનો અર્થ અનેક કરવાનો છે. જેથી માંસમાં અનંત નિગોદ જીવોની તથા અસંખ્ય ત્રસ જીવોની ઉત્પત્તિ થાય છે અને બાકીના મદિરા, મધ અને માખણમાં અસંખ્ય ત્રસજીવોની ઉત્પત્તિ થાય છે અથવા આ ગાથા ફક્ત ત્રસજીવોની ઉત્પત્તિને અંગે ગણી શકાય. એટલે અનંત=અનેક=અસંખ્ય ત્રસજીવોની ઉત્પત્તિ થાય છે. ટૂંકમાં માંસમાં અનંત નિગોદ જીવો તથા અસંખ્ય ત્રસજીવો જ્યારે બાકીના ત્રણમાં અસંખ્ય ત્રસજીવો ઉત્પન્ન થાય છે.
૧૪૬ ભાષ્યત્રિ-ભાવત્રિક
