________________
પ્રશ્ન-૪ : ખેડૂતોના સંગઠનને માત્ર ધંધાદારી સ્વરૂપ આપવામાં આપ માનો છો?
ઉત્તર-૪ : ધંધાદારી સ્વરૂપનો અર્થ માત્ર પૈસા પૂરતો મર્યાદિત હોય તો તે સ્વરૂપમાં ખેડૂતોના સંગઠનનો ઉપયોગ થાય એને હું ખેડૂતોના કે દેશના હિતમાં માનતો નથી. મૂડીવાદને જડમૂળથી દૂર કરવા માટે ખેડૂત પોતાની ખેતીમાં ટકી રહે અને ખેતીની આબાદી કરી શકે તેટલા માટે તો આ સંગઠનનો ઉપયોગ કરવો જ જોઈશે. આને લીધે પ્રથમ પ્રથમ તો પૈસાને તરછોડ્યું નહિ ચાલ. છેવટે તો મને પોતાને લાગે છે કે, આપણા સંસ્કૃતિ પ્રધાન દેશમાં ગામડાંને કેંદ્રમાં રાખી સમગ્ર દેશનાં બધાં જ અંગો ગોઠવવાં પડશે અને એમાં આ સંગઠનનો ઉપયોગ કરવામાં હું માનું છું. આથી જ ખેડૂત-સંગઠનમાં નૈતિક પાયા ઉપર હું વિશેષ આગ્રહ રાખું છું. નૈતિક પાયા ઉપર સ્વાવલંબન, સંયમ અને સાચી સ્વતંત્રતાની ઈમારત ખડી થાય તો તે ટકી શકે. એકલદોકલ માણસ કે એકલદોકલ ગામડું આવા વિશાળ અને દૂરદર્શી હેતુને ન પહોંચી શકે માટે હું સો બસો ગામડાના જૂથને આ ગ્રામસંગઠનના મધ્યબિંદુ તરીકે સ્વીકારું છું કે જે ગામડાંઓ ભૌગોલિક, આર્થિક, સામાજિક, સાંપ્રદાયિક અને રાજકીય રીતે અરસપરસ ઓતપ્રોત હોય અને બહારનાં ઘણાંખરાં આવનાર આક્રમણોને પહોંચી વળે તેટલાં સમર્થ હોય.
પ્રશ્ન-૫ : જમીન માલિક અને ગણોતિયાના તકરારી પ્રશ્નોમાં ખેડૂતસંગઠનનો ઉપયોગ કઈ રીતે કરવો કે જેથી બન્ને પક્ષનાં વાજબી હિતો જળવાય ?
ઉત્તર-૫ : જમીન માલિક જમીન પર પોતાની માલિકી હક છે એટલા જ કારણસર જ બેસી રહીને ખેતી અંગેનાં શ્રમ અને આર્થિક જોખમો ઉઠાવી રહેલા પેલા જમીન ખેડનાર ગણોતિયા પર નભવા માગતો હોય તો ત્યાં એના વાજબી હિતનો પ્રશ્ન રહેતો નથી. બાકી જમીન માલિક જમીનમાંથી ઉત્પન્ન થતા પાકો ઉપર પોતાની માલિકીની જમીન ઉપરાંત શારીરિક શ્રમ ભલે ઓછો કરતો હોય પણ થોડા શરીરશ્રમની સાથોસાથ બૌદ્ધિક દોરવણી, અર્થ જોખમો અને પાકની રક્ષામાં વધુ ફાળો આપતો હોય તો ત્યાં બન્નેનાં વાજબી હિતોનો પ્રશ્ન જરૂર ઊભો થાય છે. ખેતી એટલે માત્ર શરીરશ્રમ નહિ પણ ગતાંકના અગ્રલેખમાં જણાવી ગયો છું તેમ ઘણી વસ્તુઓનો સરવાળો, એમ માનીએ તો મારા મતે સૌથી પ્રથમ સ્થાન આજે મધ્યમ ગણાતા ગણોતિયાને આપવું પડશે. આ ખેડૂતસંગઠનમાં તો ભૂલભરેલા મૂલ્યાંકન પ્રમાણે ગણાતા ઉત્તમ, મધ્યમ અને કનિષ્ઠ ત્રણેય હશે. આમાંના મોટા ભાગના મધ્યમાં ઉત્તમમાં જશે અને મોટા ભાગના ઉત્તમ કનિષ્ઠમાં જશે. આટલું
૧૬૨
સાધુતાની પગદંડી
