________________
પરિવર્તન થાય એટલે તકરારી પ્રશ્નોમાં લવાદીનું કામ આ નવેસર આવેલા ઉત્તમ કોટીના લોકો કરી શકશે અને બંને પક્ષોના વાજબી હિતની એની કસોટી મુખ્યપણે ખેતીની આબાદી અને ન્યાય બંને હશે, એટલે કોઈ પણ પક્ષનું અહિત થવાની ઓછી વકી છે. આ પરથી હું લવાદીના મૂળભૂત સિદ્ધાંતનો ખેડૂત સંગઠનના અંગમાં સમાવેશ કરવાનું વિધાન કરું છું. આમાં આજના કહેવાતા જમીન માલિકોને વધુ ઘસાવાનું આવે તે સ્વાભાવિક છે, પણ એ ઘસારા પાછળ સમજણ, સહકાર અને ન્યાયની ભૂમિકા હશે તો એ ઘસારો કઠશે નહિ કેટલાકને તો એમ પણ થશે કે આ ત્યાગ કરાવીને ખેડૂતમંડળોએ અમારા વાજબી હિતનો સાચો માર્ગ બતાવી દીધો છે. માનવીને સ્વધર્મનું ભાન કરાવવું એના કરતાં વાજબી હિતની જાળવણી બીજી વધુ કઈ હોઈ શકે ? વળી જે વર્ગને એ ઘસારાનો વહેલો લાભ મળશે તે એ ઘસારાના ઉપભોગથી ભોગ તરફ નહિ પણ ત્યાગ તરફ લલચાશે કારણ કે ત્યાગને માર્ગે આ સંગઠનનો ઝોક મુખ્યપણે હશે.
પ્રશ્ન-૬ : ગાંધીજીના ટ્રસ્ટીપણાના અને વર્ગમૂળના સિદ્ધાંતમાં આપને વિશ્વાસ છે? જવાબ હા હોય તો એના વ્યવહારું અમલ માટેની રીતો વિચારી છે? જવાબ ના હોય તો તેનાં કારણો ?
ઉત્તર-૬ : ગાંધીજી જેનું જોરજોરથી નિરૂપણ કરતા તે ટ્રસ્ટીપણાના અને વર્ગમૂળના સિદ્ધાંતમાં મને પૂરો વિશ્વાસ છે. ટ્રસ્ટીનો અર્થ હું એટલો કરું છું કે જે પોતાની ટ્રસ્ટીશિપ નીચે રહેલી સ્થાવર, જંગમ, પશુ કે માનવી સંપત્તિનો ઓછામાં ઓછો ઉપભોગ કરીને વધુમાં વધુ પોતાની શક્તિ અર્પનાર. ટ્રસ્ટીનો અપશબ્દ તટસ્થ એમ લઈએ તો આવો તસ્થ એટલે દૂર રહેનાર નહિ તેમ લદબદ થનાર પણ નહિ. આવા ટ્રસ્ટીને કહેવાતા માલિક કરતાં પોતાના ટ્રસ્ટીપણા નીચે રહેલાં જાનમાલની ચિંતા વધુ હોય પણ અકરાંતિયાપણું કે ડર બેમાંથી કશું ન હોય. આવી વ્યક્તિ કે સમૂહ જે રીતે વર્તે તેમાં બધા વર્ગોનું વાજબી હિત જળવાય અને સૌ આવી વ્યક્તિ કે વર્ગના તરફ ખેંચાય તે દેખીતું છે. આના વ્યવહારુ અમલ માટે એકલી ભાવના, એકલી બુદ્ધિ કે એકલી ક્રિયા બસ નથી, એ ત્રણેનો સંગમ જોઈએ. આના વ્યવહાર અમલ સારુ પાયારૂપે ક્યો મસાલો જોઈએ તે વિષે મેં પાંચમા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહ્યું છે. એની થોડી પુનરુક્તિ કરીને કહ્યું : રીતોમાં મુખ્ય બે રીતો લાગે છે. (૧) પૈસા અને જમીન બાબતમાં મોટા ગણાતાએ નાના ખાતર પ્રેમથી ઘસાવું. (૨) ન્યાય આપવા અને અપાવવા માટે પોતાનાં જાનમાલ ઘસી છૂટ્યાં, ભાલનળકાંઠા ખેડૂતમંડળના બંધારણમાં આ બન્નેની જોગવાઈ છે. અને મંડળની દોરવણીવાવી સસ્કારી
સાધુતાની પગદંડી
૧૬૩
