________________
પુરવણી ૪ : પાંચ માસમાં પરિવર્તન જે પરિવર્તનની આશા હું અમારી કોમ પાસેથી પાંચ વર્ષમાં રાખતો હતો તે પાંચ માસમાં ફળી’ આનંદથી ઊછળતે હૈયે સુરાભાઈએ કહ્યું.
સુરાભાઈ ભરવાડ કોમના યુવાન કાર્યકર છે. છેલ્લાં પાંચ માસથી તેઓ સર્વોદય યોજનામાં જોડાઈને ભરવાડ-રબારી કોમના ઉત્થાન માટે કામ કરે છે. કામનો આરંભ શિક્ષિત રબારી ભરવાડ ભાઈઓના સંમેલનથી થયો. ત્યાર બાદ વિભાગીય સંમેલનો ભર્યા. રોજકા પરિષદમાં જ્ઞાતીય રિવાજોમાં સુધારાનું કામ આરંભાયું. ત્યાર બાદ રૂપાવટી ગામે પરિષદ મળી. એ પરિષદ પૂરી નહોતી થઈ ત્યાં આંબલિયારાથી તેડું આવ્યું. બધાં પરગણાંની નાત મળી હતી. તેઓ ત્યાં પહોંચ્યાં.
ભરવાડ કોમને સૌથી વધુ મૂંઝવનારો પ્રશ્ન લખણાનો હતો. આમ તો તેઓ ગરીબ છે પણ લખણાનો આંકડો સાંભળી સારી સ્થિતિનો વર્ગ પણ અચંબો પામે.
કન્યાઓના લખણાનો આંકડો દશ હજાર સુધી પહોંચે છે. ઓછામાં ઓછા બે ત્રણ હજાર તો હોય જ. આટલી મોટી રકમ લાવવી ક્યાંથી ? છતાં લખણાં લખાય. અને જ્યાં સુધી એ રકમ ચૂકવાય નહિ ત્યાં સુધી કન્યા બીજે જઈ શકે નહિ.
રોજકા પરિષદમાં ઠરાવ કર્યો કે “ધુમાડા સામે ધુમાડો” એનો અર્થ એ કે વર મરી જાય કે તરત જ કન્યા પરના બધા અધિકાર મટી જાય. આજે તો એવું બને છે કે વર મરી જાય પછી જ્યાં સુધી કન્યાનો બાપ મોટી રકમ આપી લખણું ન લખાવે ત્યાં સુધી સસરા પક્ષના છોડે નહિ અને કન્યાનો બાપ બીજે વળાવી શકે નહિ. વળી કન્યાના બાપને પણ બે પાંચ હજાર રૂપિયા મળે. એટલે યુવાન વયના વિધુરને પણ કન્યા મેળવતાં સહેજે છ થી આઠ હજાર રૂપિયા થાય.
રોજકા ગામના કેટલાક ભાઈઓએ એ ઠરાવ માન્ય રાખ્યો. પણ હજુ એનો પ્રત્યક્ષ વહેવાર તો થવાનો હતો. તેમાં એક કન્યાનું લખણું આપવાના પ્રશ્ન અંગે આંબલિયારીમાં પંચ મળ્યું. ૬000 રૂપિયા આપવાની વાતચીત ચાલતી હતી. સુરાભાઈ બધું મુંગે મોઢે સાંભળી રહ્યા હતા. એમને માટે આવી મોટી નાતમાં હાજર રહેવાનો આ પહેલો જ પ્રસંગ હતો. ૪૨૫ રૂપિયા નાતને વહેંચવાના આપવાના ઠર્યા. પટેલોએ પચીસ પચીસ લીધા. તેમાં પાછી તકરારો ચાલી. નાત લંબાઈ. બીજે દિવસે સુરાભાઈએ વાત છેડી. “આ એક ભયંકર કન્યાવિક્રય જ છે. આ પાપમાંથી આપણે ક્યારે છૂટીશું?” આમ બે દિવસ સુધી દેશ, દુનિયાની વાતો, જ્ઞાતિની સુધારણા પર વ્યાખ્યાનો કરી વાતાવરણ જમાવ્યું. રંગ બરાબર જામ્યો. અને એમની વાતો એ
સાધુતાની પગદંડી
૧૭૩
