Atmsiddhi Mahabhashya Part 03

Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda

Page 262

શિષ્ય બોધિનીજપ્રાપ્તિ કથન
ગાથા-૧૧૯-૧૦
- ગાથા ૧૧૯-૧ર૦
ઉપોદ્દઘાત – અત્યાર સુધી જે ઉપદેશ વર્ષા થઈ હતી, તે વર્ષો પછી સુપાત્ર સાધક રૂપ ફળદ્રુપ ભૂમિમાં જ્ઞાનના કણ અંકુરિત થયા છે, આ બંને માથામાં તેનો સંતોષજનક પ્રયુક્તિભાવ છે. બંને ગાથામાં સુપાત્ર સાધક અથવા શ્રવણકર્તાને જે તૃપ્તિ થઈ છે, તે તૃપ્તિનું તથા આધ્યાત્મિક ભાવોનું મનોહર શબ્દોમાં કથન કર્યું છે. અધ્યાત્મભાવો આમ તો અકથ્ય છે છતાં જેમ કોઈ માણસ ઠંડીમાં આગ પાસે જાય, ત્યારે આગનો સ્પર્શ ન કરી શકે પરંતુ આગની નજીક બેસવાથી અગ્નિની ઉષ્માને પ્રાપ્ત કરી ઠંડીનો પરિહાર કરી શકે છે. વાણીનું પણ એવું જ છે. જે વાણી સાક્ષાત્ અધ્યાત્મભાવો કહી શકતી નથી પરંતુ તેના નિકટવર્તી ભાવો પ્રગટ કરવાથી અજ્ઞાનદશાનો પરિહાર થાય છે. સલક્ષગામી શબ્દ સ્વયં અલૌકિક ભાવથી પરિપૂર્ણ હોય છે, જ્યારે વિમાર્ગીય વાણી વિષય અને માયાનું દૃશ્ય ઊભું કરી છલના કરે છે. વાણીનું આ અદ્ભત રહસ્ય છે. આગામી બંને ગાથામાં સદ્ધક્ષની સમજથી પુનઃ અધ્યાત્મતત્ત્વની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી છે. જેમ બધા વિચાર છોડી માનવ મન એક બિંદુ પર કેન્દ્રિત થઈ જાય છે, ત્યારે બીજી રીતે તે સંતુષ્ટ પણ થઈ જાય છે. આ બંને ગાથા ૧. કેન્દ્રીય તત્ત્વ પ્રાપ્તિ, ૨. સંતુષ્ટિ અને ૩. અહોભાવની ભાવત્રિવેણીથી શોભી રહી છે. હવે આપણે આ ત્રિવેણી સંગમમાં સ્નાન કરીએ.
| સગુના ઉપદેશથી, આવ્યું અપૂર્વ ભાન, | નિત્પદ નિમોહી લઉં. દૂર થયું અજ્ઞાન I ૧૧૯ I
ભાચું નિજ રવરૂપ છે, શુદ્ધ ચેતના રૂપ,
| અજર અમર અવિનાશી ને, દેહાતીત વરૂપનર૦II આ બંને ગાથામાં એક આત્મતત્ત્વને અનુલક્ષીને વિભિન્ન ભાવગુણોને દર્શાવતી સપ્તપદિકા પ્રગટ કરી છે. સેવકને, શ્રોતાને કે શિષ્યને મનમાં જે શાંતિનો સ્પર્શ થયો છે તેને લક્ષ કરીને આ સપ્તપદ પ્રગટ થયા છે : ૧. નિજ સંપતિનો નિજમાં જ પ્રતિભાસ. ૨. અજ્ઞાનનું દૂર થવું. ૩. સ્વરૂપનો પ્રતિભાસ.
૪. શુદ્ધ ચૈતન્યતત્વ. ૫. અજર-અમર સ્થિતિ.
૬. વિનાશનો વિલય (નાશાભાવ). ૭. દેહાતીત સ્થિતિ.
ઉપર્યુક્ત સાતે વાત લક્ષમાં લેવા જેવી છે. આ સાતે પદ સર્વથા ભિન્ન નથી, તે બધા અભિન્નભાવે રહેલા છે. જેમ હથેળીમાં રહેલું મોતી એક જ છે, એક જ સ્વરૂપે સંસ્થિત છે પરંતુ મોતીનો દૃષ્ટા મોતીને જોયા પછી અહોભાવ પ્રગટ કરે છે કે મોતીએ કેવો સ્થાયી આકાર ધારણ
- (૨૩) .