Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
નક છે કે
ગાથા-૧૪ર
ઉપોદ્દાત – જેમ સમુદ્રના તરંગો શાંત થયા પછી જેમ સમુદ્રમાં એક સમાધિનું દર્શન થાય છે, શાંત સમુદ્ર જાણે મનને પણ તરંગોથી વિમુક્ત કરવા માટે પ્રેરણા આપી રહ્યો છે, તેમ દેહ અને દેહાદિ ક્રિયાઓના બધા તરંગો જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ઉપશમી ગયા છે. જે તરંગો છે તે પોતાની જગ્યાએ છે, જ્ઞાનવૃત્તિ તેની આસક્તિથી વિમુક્ત થઈ ગઈ છે અને વિમુક્ત થયા પછી આત્મા એટલો હલકોફૂલ થઈ જાય છે કે હવે જાણે દેહ તેનો નથી અને તે દેહનો નિવાસી નથી. તે દેહથી પર એવા આત્મદ્રવ્યનો નિવાસી છે. આ ગહન ભાવોને પ્રગટ કરવા માટે ભારતીય સંસ્કૃતિમાં દેહાતીત શબ્દનો પ્રયોગ થયો છે. દેહાતીત ભાવોનું વર્ણન તે અધ્યાત્મશાસ્ત્રનું નવનીત બની ગયું છે. હવે આ અંતિમ ગાથામાં સિદ્ધિકાર સ્વયં આ દેહાતીત અવસ્થાનો ઉલ્લેખ કરે છે અને આ સંસારમાં વંદ્ય તથા અગણિત પ્રણિપાતને યોગ્ય દિવ્યમૂર્તિના દર્શન કરાવ્યા છે તેમજ તેની સ્થાપના પણ કરી છે. તો આપણે પણ આ ગાથાનો સ્પર્શ કરી તેના મનોરમ ભાવોને યથાસંભવ પચાવી આત્મસિદ્ધિનું અમૃત કે તેના વચનામૃતનું પાન કરીએ.
દેહ છતાં જેની દશા, વર્તે દેહાતીત;
તે જ્ઞાનીના ચરણમાં, હો વંદન અગણિતા ૧૪રા દેહ અને આત્મદ્રવ્યની ભિન્નતા : જો કે આ ગાથા જેટલી આધ્યાત્મિક છે તેટલી વૈજ્ઞાનિક પણ છે. સમગ્ર દેહની રચના સ્વતંત્ર છે. શરીરમાં રહેલા કરોડો ઉપકરણો સ્વતઃ પોતાની રીતે સંચાલિત હોય છે અને તેમાં કર્મનો યોગ પણ સંયુકત હોય છે. ખરી રીતે જીવને શરીરના સંચાલનમાં વધારે માથુ મારવાની જરૂર નથી. ખરું પૂછો તો મનુષ્યનો આસક્તિભાવ એ દેહને બંધનરૂપ બનાવે છે અને આ આસક્તિ દેહની સામાન્ય પ્રક્રિયામાં બાધક બને છે. આવશ્યક ક્રિયાઓ છોડીને દેહ પોતાની રીતે પ્રવર્તમાન રહે તો જીવનો અને દેહનો બંનેનો ઉપકાર થાય છે. આનો એક માત્ર ઉપાય અનાસક્તિયોગ છે. દેહ હોવા છતાં તેમાં કોઈ પ્રકારની આસક્તિ ન રાખે. વળી જેમ દેહ પોતાની ક્રિયામાં સ્વતંત્ર છે તેમ આત્મદ્રવ્ય પણ જ્ઞાન-દર્શનની ક્રિયામાં સ્વતંત્ર છે. દેહ આત્માની પ્રક્રિયામાં બાધા કરતો નથી, તો જીવાત્માએ પણ દેહના કાર્યમાં બાધા ન કરવી જોઈએ. દેહ દેહની રીતે વર્તે છે અને આત્મા આત્માની રીતે વર્તે, બંનેનો સંયોગ હોવા છતાં જીવાત્મા દેહથી નિરાળો રહે અને દેહ તો નિરાળો છે જ. આ રીતે સૂક્ષ્મ જ્ઞાન દ્વારા ભેદરેખા ખેંચીને પોતે દેહાતીત અવસ્થામાં રહે અર્થાત્ દેહના પ્રભાવમાં ન આવે અને દેહ ઉપર પ્રભાવ નાંખવા કોશિષ પણ ન કરે. કર્મના ઉદય પ્રમાણે દેહની બધી ક્રિયાઓ પ્રવર્તમાન છે એમ જાણીને જ્ઞાન દ્વારા છૂટો પડે, તે દેહાતીત અવસ્થા છે.
આજનું વિજ્ઞાન કે ડૉક્ટરો પણ દેહની આંતરિક રચના જોઈને આશ્ચર્ય પામે છે. દેહની સમગ્ર સૂમ ક્રિયાઓ કેવી રીતે નિયમપૂર્વક કાર્ય કરે છે, તે જોઈને નાસ્તિકભાવ તો દૂર રહ્યો પણ પરમ આસ્થા ઉત્પન્ન થાય છે. આટલી પ્રાકૃતિક સ્વતંત્ર રચના તે-તે દ્રવ્યોની અદ્ભુત શક્તિ
