________________
. પ્ર એટલે જે રાજાને હિતકારી પ્રવૃત્તિ કરે છે. ધા એટલે ચાર પ્રકારની બુદ્ધિને ધારણ કરે છે. ન એટલે આપત્તિઓનો નાશ કરે છે; તેને પ્રધાન કહેવાય છે.
વ્યાપારી व्याप्नोति सर्वशौर्येण, पाति निम्नोन्नतं जनम् । रीयते रीतिमार्गञ्छ, स व्यापारी प्ररूप्यते ॥३४५।।
વ્યા એટલે સર્વ પ્રકારના શૌર્ય - પરાક્રમથી જે સર્વત્ર પ્રસિદ્ધિ પામે છે, પા એટલે નાના મોટા માણસોનું રક્ષણ કરે છે અને રી એટલે રીતિનીતિના માર્ગે ચાલે છે; તે વ્યાપારી કહેવાય છે.
સેવક सेवते स्वामिनं भक्त्या, वदति स्वामिनो गुणान् । करोति स्वामिकार्यं यः, सेवकः स निरूप्यते ॥३४६॥
સે એટલે સ્વામિની ભક્તિથી સેવા કરે છે. વ એટલે પોતાના માલિકના ગુણો બોલે છે અને ક એટલે પોતાના માલિકનું કાર્ય કરે છે; તે સેવક કહેવાય છે.
प्रज्ञावान् विक्रमी स्वामि-भक्तोऽनुद्धतवेशभाक् । गम्भीरो मितभाषीति, षड्गुणः सेवको मतः ॥३४७॥
બુદ્ધિશાળી, પરાક્રમી, સ્વામીનો ભક્ત, અનુભટ વેશ પહેરનારો, ગંભીર અને થોડું બોલનારો – આ છ ગુણવાળો સેવક હોય છે.
૮૧
