________________
सुधा टीका स्था०४ उ०३ सू० १९ यानादिदृष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम्
{
दिभिः, अयुक्तपरिणतं - सत्सामग्रीवर्जितम् २, इति द्वितीयो भङ्गः २ । एवं शेषमङ्ग द्वयमपि बोध्यम् ४।
"
" एवामेव " इत्यादि - एवमेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञतानि तद्यथां - एकः पुरुषः युक्तो द्रव्यभावलिङ्ग सम्पन्नः पश्चादपि युक्तपरिणतः - युक्तभावापन्नो भवति, इति प्रथमो भङ्गः | १ | एकः पुरुषः पूर्व युक्तः पचाद् अयुक्तपरिणतः = भावलिङ्गरहितो भवति, यथा जमाल्यादि निह्नवः । उभाभ्यां वा रहितो भवति यथा कण्डकः । इति द्वितीयो भङ्गः । २ । तथा - एकः पुरुषः अयुक्तः - पूर्व द्रव्यलिङ्गरहितः ऐसा होता है जो बलीवर्द आदिकों से युक्त होना है. और प्रशस्तअच्छी सामग्री से भी युक्त रहता है, तथा कोई एक रथादियान बलीवर्दादिकों से युक्त होता हुवा भी सत्सामग्री से रहित होता है, २ इसी तरह से शेष दो भङ्गों को भी समझ लेना चाहिये | इसी तरह चार पुरुष जात कहे गये हैं- कोइ एक पुरुष ऐसा होता है जो द्रव्यभाव लिङ्ग से सम्पन्न होने से युक्त होता है, और पश्चात् भी वह युक्त भाव से युक्त होता है, ऐसा यह प्रथम भङ्ग है, १ द्वितीय भङ्ग इस प्रकार से है, जैसे कोई एक पुरुष पहले युक्त होता है, द्रव्य भाव लिङ्ग से सहित होता है, पश्चात् वह अयुक्त परिणत हो जाता है, भावलिङ्ग से रहित हो जाता है, यथा - जमालि आदि निह्नत्र, या- दोनों लिङ्गों से रहित हो जाता है जैसे - कण्डरीक ऐसा वह द्वितीय भङ्ग है, २ तृतीय भङ्ग इस प्रकार है, जैसे कोई एक पुरुष अयुक्त-पहले लिङ्ग से रहित
બીજા સૂત્રના ચાર ભાંગાનુ સ્પષ્ટીકરણ–(૧) કાઇ એક રથાદિ યાન એવુ હાય છે કે જે બળદ આદિથી પણ યુક્ત હોય છે અને પ્રશસ્ત સામગ્રીથી પણ યુક્ત રહે છે (ર) કોઈ એક રથાદિયાન બળદાદિથી યુક્ત હોવા છતાં પણ પ્રશસ્ત સામગ્રીથી રહિત હોય છે ત્રીજા અને ચેાથા નંબરના ભાગા પણ એજ પ્રમાણે સમજી લેવા, એજ પ્રમાણે પુરુષાના ચાર પ્રકાર પડે છે-(૧) કૈાઇ એક પુરુષ એવા હોય છે કે જે દ્રવ્ય-ભાવ લિંગથી સંપન્ન હોવાને કારણે યુક્ત હોય છે અને
પછી પશુ તે પુરુષ તે ભાવથી સપન્ન જ રહે છે (૨) કાઈ એક પુરુષ પહેલા યુક્ત હોય છે—દ્રવ્યભાવ લિંગથી સપન્ન હોય છે પણું પાછળથી તે અયુક્ત પરિણત થઈ જાય છે-એટલે ભાવલિંગથી રહિત થઈ જાય છે જેમ કે જમાલિ આદિ નિદ્ભવ. અથવા ખન્ને લિંગથી પણુ રહિત થઈ જાય છે. જેમ કે કંડરીક આ પ્રકારના ખીજો ભાગૈા સમજવે,
