Book Title: Jain Lakshanavali Part 2
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 421
________________ पूर्वसंस्तुति] ७२३, जैन-लक्षणावली [पृच्छना द्वारा दाता की स्तुति करने पर पूर्वसंस्तव नामक वग्रहमनुज्ञापितः सैव पूर्वानुज्ञा साम्प्रतसाधूनामप्यनुउत्पादन दोष होता है। ___ वर्तते, न पुनर्भूयोऽप्यनुज्ञाप्यते । (बृहत्क. क्षे. व. पूर्वसंस्तुति--देखो पूर्वसंस्तव ।। ६७०)। पूर्वाग.-..--१. वर्षशतसहस्रं चतुरशीतिगुणितं पूर्वा- इन्द्रादि पांच प्रकार के अवग्रह में जिस अवग्रह की ङ्गम् । (त. भा. ४-१५) । २. चउरासीइं वाससय- प्राचीन साधुनों ने अनुज्ञा दी है उसका जो उत्तरसहस्साणि से एगे पुव्वंगे। (भगवती. ६, ७, ४, पृ. कालीन साधुओं के द्वारा फिर से अनुज्ञा न लेकर ८२६; जम्बूद्वी. १८, पृ. ८६ अनुयो. सू. १३७, पृ. उसी प्रकार से उपभोग किया जाता है, यह पूर्वा१७६) । ३. वाससहस्साई चुलसीइगुणाई होज्ज नुज्ञा कहलाती है। जैसे-प्राचीन साधुओं ने देवेन्द्र पुव्वंगं ॥ (ज्योतिष्क. ६२)। ४. वाससयसहस्सं के लिए जिस अवग्रह की अनुज्ञा दी है वही वर्तमान पुण चुलसीइगुणं हवेज्ज पुव्वंगं । (जीवस. ११२)। साधुओं को भी अनुज्ञा है, वे फिर से उसे अनुज्ञा ५. लक्ष्या ह्यशीति त्वधिका चतुभिः पूर्वाङ्गमेकं मुनि- नहीं देते। भिः प्रदिष्टम् ॥ (वराङ्ग. २७-८)। ६. चतुरशी- पूर्वानुपूर्वो-१. जं मूलादो परिवाडीए उच्चदे सा तिवर्षशतसहस्राणि पूर्वाङ्गम् । (त. वा. ३, ३८, ७)। पुवाणुपुव्वी। (धव. पु. १, पृ. ७३); उद्दिट्टकमेण ७. पुव्वंगे परिमाणं पचसुण्णं चउरासी य । (अनुयो. अत्थाहियारपरूवणा पुवाणुपुव्वी णाम । (धव. पु. हरि. वृ. पृ. ५४ उद्.)। ८. ज्ञेयं वर्षसहस्रं तु। ___६, पृ. १३५) । २. जं जेण कमेण सुत्तकारेहिं ठइतच्चापि दशसंगुणम् । पूर्वाङ्गं तु तदभ्यस्तमशीत्या दमुप्पण्णं वा तस्स तेण कमेण गणणा पुन्वाणुपुष्वी चतुरग्रया। (म. पु. ७-२४) । ६. चउरासीलक्खहिं णाम । (जयध. पु. १, पृ. २८)। पुव्वंगउ। (म. पु. पुष्प. २-६, पृ. २३)। १०. १ मूल से-उद्देश के अनुसार-जो क्रम से प्ररूपणा तच्चत्रशीतिगुणितमेकं पूर्वाङ्गम् । (त. भा. सिद्ध. की जाती है उसे पूर्वानुपूर्वी कहते हैं। वृ. ४-१५)। ११. वाससदसहस्साणि चुलसीदिगुणं हवेज्ज पुव्वंग। (जं. दी. प. १३-११) । १२. वरि- पृच्छना-देखो प्रच्छना। १. पुच्छणा सुत्तस्स साणं लक्खेहि चुलसीसंखेहिं होइ पुव्वंग। (प्रव. अत्थस्स वा भवति । (दशव चू. पृ. २८)। सारो, १३८६) । १३. वर्षलक्षं चतूरशीतिरूपगणितं २. संशयच्छेदाय निश्चितबलाधानाय वा परानयोगः पूर्वांगं भवति । (मूला. वृ. १२-६६) । १४. पूर्वाङ्गं पृच्छनम् । आत्मोन्नति-परातिसन्धानोपहास-संघर्षचतुरशीतिवर्षलक्षाणि । (बृहत्सं. मलय. वृ. ३१६)। प्रहसनादिवजित: संशयच्छेदाय निश्चितबलाधानाय १५. चतुरशीतिवर्षलक्षाण्येकं पूर्वाङ्गम् । (ज्योतिष्क. वा ग्रन्थस्यार्थस्य तदुभयस्य वा परं प्रत्यनयोगः मलय. वृ. ६१; जीवाजी. मलय. वृ. २-१७८)। पृच्छनमिति भाष्यते। (त. वा. ६, २५, २) । १६. चतुरशीत्या च वर्षलक्षैः पूर्वाङ्गं भवति । ३. तत्थ प्रागमे अमुणिदत्थपुच्छा वा उवजोगो (षडशी. दे. स्वो. वृ. ६६)। १७. वर्षलक्षाणि (प्रागमे अमुणिदत्थपुच्छा पुच्छणा णाम)। (धव. पु. चतुरशीतिः पूर्वाङ्गमुच्यते । (लोकप्र. २६-४)। ६, पृ. २६२); अणिच्छिदट्ठाणं पण्हवावारो पुच्छणं १ चौरासी लाख वर्ष का एक पूर्वाङ्ग होता है। णाम । (धव. पु. १४, पृ. ६)। ४. संशयच्छेदाय पूर्वातिपूर्वश्रुतज्ञान-बहुषु पूर्वेषु वस्तुषु इदं श्रुत- निश्चितबलाधानाय वा परानुयोगः पृच्छना। (त. ज्ञानं अतीव पूर्व मिति पूर्वातिपूर्व श्रुतज्ञानम् । (घव. श्लो. ६-२५) । ५. आत्मोन्नतिप्रकटनार्थ पराभिपु. १३, पृ. २८६)। सन्धानार्थमुपहास-संघर्ष-प्रहसनादिवजितः संशयच्छेबहत पूर्व वस्तुओं में यह श्रुतज्ञान अत्यन्त प्राचीन दाय निश्चितबलाधानाय वा ग्रन्थस्यार्थस्य तदुभयस्य है, इसीलिए यह पूर्वातिपूर्व श्रुतज्ञान कहलाता है। परं प्रति पर्यनुयोगः पृच्छना । (चा. सा. पृ. ६७)। यह श्रुत के ४१ पर्याय नामों में से एक है। ६. पृच्छना प्रश्नः अनुयोगः, शास्त्रस्थार्थ जाननपि पूर्वानुज्ञा-इह योऽवग्रहः पुरातनसाधुभिरनुज्ञापितः गुरु पृच्छति । किमर्थम् ? सन्देहविनाशाय । निश्चिसः यत् पाश्चात्यैरेवमेव परिभुज्यते न भूयोऽनुज्ञाप्यते तोऽप्यर्थः किमर्थं पृच्छयते ? बलाधाननिमित्तं ग्रन्थासा पूर्वानुज्ञा । यथा--चिरन्तनसाधुभिर्देवेन्द्रो यद- र्थप्रबलतानिमित्तम्, सा पृच्छना। (त. वृत्ति श्रुत. Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452