Sutrakrutanga Sutram Part 01

Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 281
________________

समयार्थ बोधिनी टीका प्र श्रु अ. १ उ. २ नियनिवादिमतनिरूपणम्
**
किं चाऽयं रागादिमान् वीतारगी वा ? नाद्यः । रागादिमत्वेऽस्मदादि देव सर्वकार्यकारिता न स्यात् । द्वितीयपक्षे वीतरागतया परमेश्वराद विचित्र कार्यरचना न स्यात् । ईश्वरस्य कर्तृत्वे, वैपम्यं नैर्वृण्यमपि स्यात् । किंच परमेश्वरः स्वार्थेन जगद्रचनायां प्रवर्त्तते करुणया वा ? आधे, आप्तकामादि श्रुतिविरोधः आपतति | आप्तकाम इति कृतकृत्यः । नहि - अवाप्त सर्वकामस्य जगत्सर्जने किंचित्प्राप्तव्यमस्ति यतः स प्रवृत्तिं कुर्गात् तस्मात् स्वार्थेनेश्वरः प्रवर्त्तते जगत्सर्जने इतिमुधैव ।
।
२६३
देखा नहीं कि क्रियाहीन आकाश किसी कार्य को करता हो । और ईश्वर रागादिमान है या वीतराग ? अगर रागादिमान् है तो हमारे समान सर्व कार्यों का कर्त्ता नहीं हो सकता । यदि वीतराग है तो वीतराग होने के कारण ईश्वर के द्वारा विचित्र कार्यों की उत्पत्ति नहीं हो सकती । ईश्वर को कर्त्ता मानोगे तो उसमें विषमता और निर्दयता भी हो जाएगी ।
4
और यह कहिए कि ईश्वर स्वार्थ से प्रेरित होकर जगत् की रचना करने में प्रवृत्त होता है या करुणा से प्रेरित होकर ? प्रथम पक्ष में 'आप्तकाम' आदि श्रुति से विरोध आता है । आप्त काम का अर्थ है -कृतकृत्य अर्थात् जो करने योग्य सभी कुछ कर चुका हो, जिसे कुछ भी करना शेष न रहा हो । कृतकृत्य को जगत् की रचना करके कुछ पाना
પડે જેમ નિષ્ક્રિય આકાશ કઈ પણ કાર્ય કરતુ નથી, એજ પ્રમાણે નિષ્ક્રય ઇશ્વર પણ કોઇ કાર્ય ના કર્તા સભવી શકે નહીં
વળી ઈશ્વર રાગાદ્ધિથી યુક્ત છે, કે વીતરાગ છે? જે તે રાગાદિમાન હોય તે જેમ આપણે સઘળા કાર્યાંના કાં હાઈ શકતા નથી, એમ ઇશ્વર પણ સઘળા કાર્યાના કાં હાઇ શકે નહી જે ઇશ્વર વીતરાગ ( રાગ રહિત ) હાય, તા ઈશ્વર દ્વારા વિવિધ કાર્યાની ઉત્પત્તિ થઇ શકે નહી ઇશ્વરને જો કાઁ માનશે, તે તે માન્યતામા વિષમતા અને નિર્દયતાના પ્રસ ગ ઊપસ્થિત થશે 1
વળી અમારા આ પ્રશ્નના જવાખ આપે। શુ ઈશ્વર સ્વા વડે પ્રેરાઇને જગતની રચના કરે છે, કે કરુણા દ્વારા પ્રેરાઇને જગતની રચના કરવાને પ્રવૃત્ત થાય છે? પહેલા પક્ષના સ્વીકાર કરવામા આવે, તે ” આસકામ” આદિ શ્રુતિ વાકયાથી વિરૂદ્ધનુ કથન લાગે છે.
આસકામના અર્થ આ પ્રમાણે છે જેણે કરવા યાગ્ય બધું કરી લીધુ હોય છે અને કઈ પણ કરવાનુ બાકી રહ્યુ હાતુ નથી, એવી વ્યક્તિને કૃત કૃત્ય અથવા આપ્તકામ કહે છે. કૃતકૃત્યને જગતની રચના કરીને એવુ તે શુ પ્રાપ્ત કરવાનુ હાય છે કે તેણે જગતની રચના


Page Navigation
1 ... 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701