________________ * 1 , અપાયઃ નિર્ણય, નિશ્ચય, મતિજ્ઞાનનો એક ભેદવિશેષ. અપ્રાપ્યકારી જે ઈન્દ્રિયો વિષયને સ્પશ્ય વિના બોધ કરે તે. અપાયરિચય: “સંસાર દુઃખોથી જ ભરપૂર છે. દુઃખરૂપ છે” | (ચક્ષુ અને મન). આવું વિચારવું તે; ધર્મધ્યાનનો એક ભેદ. અફસોસઃ પસ્તાવો, કરેલા કાર્યની નિન્દા કરવી તે. અપાયાપગમાતિશય: ભગવાનના ચાર અતિશયોમાંનો એક | અબાધાકાળ : કર્મ બાંધતી વખતે દલિક રચના વિનાનો કાળ. અતિશય, ભગવાન જ્યાં વિચરે ત્યાં લોકોનાં બાહ્ય-અત્યંતર | અબોધ: અજ્ઞાન દશા, અણસમજ, બોધ વિનાનું. અપાયોનો દુઃખોનો) અપગમ (નાશ) થાય તે. અભવ્ય અયોગ્ય, મોક્ષે જવાને અપાત્ર, જેમાં મોક્ષે જવાની અપાર સંસાર : જેનો છેડો નથી, અંત નથી એવો આ સંસાર. | રુચિ કદાપિ થતી નથી તે. અપુનરાવૃત્તિઃ જયાંથી ફરી પાછા આવવાનું નથી, ફરી જન્મ| અભક્ષ્ય: ખાવાને માટે અયોગ્ય, ન ખાવા લાયક, જે ખાવાથી કરવાનો નથી તે. ઘણી હિંસા થતી હોય, ઘણા રોગો થતા હોય તે. અપુનર્બન્ધકઃ જે આત્માઓ કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ફરીવાર નથી | અભાગ્યશાળી ભાગ્ય વિનાનો, ઓછા પુણ્યવાળો, તીવ્ર પુણ્ય બાંધવાના છે, જેમાં તીવ્રભાવે પાપ ન કરવાપણું છે, સંસારનું | વિનાનો. અભિનંદન નથી અને ઉચિત સ્થિતિનું આચરણ કરે છે તે જીવો. | અભિગ્રહ: મનની ધારણા, મનની કલ્પના, મનની મક્કમતા. અપૂર્વઃ પહેલાં કોઈ દિવસ ન આવેલો, અદ્ભુત. અભિગ્રહપચ્ચકખાણ : મનની ધારણા મુજબ કરાતાં અપૂર્વકરણ: પહેલાં કોઈ દિવસ ન આવેલો સુંદર અધ્યવસાય, પચ્ચખ્ખાણ. કે જેના બળથી રાગ-દ્વેષની પ્રન્થિનો ભેદ થાય, તથા શ્રેણીમાં | | અભિધાનભેદઃ નામમાત્રથી જ જુદાં, વાસ્તવિક જુદાં નહીં તે. આવનારું બીજું કણ, આઠમું ગુણસ્થાનક. અભિનંદન સ્વામી ભરતક્ષેત્રમાં થયેલા ચોથા તીર્થકર ભગવાન. અપૂર્વસ્થિતિબંધ : ક્રમશઃ ન્યૂન ચૂન જ સ્થિતિબંધ, અપૂર્વ, | અભિનિબોધઃ ઈન્દ્રિયોથી થનારું જ્ઞાન, મતિજ્ઞાનવિશેષ. અધ્યવસાય વડે અપૂર્વકરણથી થતો સ્થિતિબંધ. અભિપ્રાય: માન્યતા, વિચાર, આશયવિશેષ. અપેય: રહિત, વિના, સિવાય. અભિમાનઃ અહંકાર, મોટાઈ, નાના હોતે છતે મોટા દેખાવાની અપેક્ષાકારણઃ કાર્ય કરનારને કાર્ય કરવામાં જેની અપેક્ષા રાખવી | વૃત્તિ. પડે છે, જેનો સહકાર લેવો પડે તે, સહકારી કારણ. અભિલાષ્યઃ શબ્દથી કહી શકાય, સમજાવી શકાય તેવા ભાવો. અપ્લાય: પાણીરૂપે જે જીવો છે તે, પાણીના જે જીવો છે તે. | અભિવાદન: નમસ્કાર કરવા, પગે પડવું, વંદન કરવું તે. અપ્રતિઘાતી ક્યાંય અલના ન પામે તેવું, ક્યાંય અટકે નહીં | અભિન્કંગઃ આશક્તિ-મમતા-મૂછ. તેવું, લોક-અલોકના પદાર્થો જોવા છતાં ક્યાંય તકલીફ-વિરામ | અભીષ્ણઃ વારંવાર, નિરંતર, સતત. ન પામે તેવું. અભોક્તાઃ કર્મોને ન ભોગવનાર, ભોગ ન કરનાર. અપ્રતિબદ્ધ સ્વભાવ : કોઈ પણ પ્રકારના દ્રવ્યમાં, ક્ષેત્રમાં, | અભોગ્ય ભોગવવાને અયોગ્ય, ઉપભોગ ન કરવા યોગ્ય. , કાળમાં, કે પર્યાયમાં અલનાન પામે, આશક્તિનપામે, અંજાઈ | અત્યંતરકારણ અંદરનું કારણ, દૃષ્ટિથી અંગોચર કારણ. ન જાય. તેવો સ્વભાવ. અભ્યતરતપઃ આત્માને તપાવે, લોકો દેખી ન શકે, જેનાં લોકો અપ્રતિહત કોઈથી ન હણાય તેવું, કોઈથી ન દબાય તેવું. | માન-બહુમાન ન કરે તેવો પ્રાયશ્ચિત્તાદિ તપવિશેષ. અપ્રત્યવેક્ષિત : જોયા વિનાનું, જે વસ્ત્રાદિ-ભૂમિ જોઈ ન] અત્યંતર નિમિત્ત : અંદરનું નિમિત્ત, જે નિમિત્ત બહારથી ન હોય તે. દેખી શકાય. અપ્રત્યાખ્યાનીયઃ જે કષાયો દેશવિરતિ પચ્ચખ્ખાણ આવવા| અભ્યાખ્યાન આળ દેવું, કોઈના ઉપર આક્ષેપ કરવો, ખોટું નદેતે, તિર્યંચગતિ અપાવે, બાર માસ રહે, દેશવિરતિનો ઘાત | કલંક ચડાવવું. કોઈને ખોટી રીતે દોષિત કરવો. કરે તે. અભ્યાસકવર્ગ: ભણનારાઓનો સમૂહ, વિદ્યાર્થીઓનો સમૂહ. અપ્રમત્તસંયતઃ પ્રમાદ વિનાનું સંયમ, સાતમું ગુણઠાણું. અભ્યપગમ: વસ્તુનો સ્વીકાર, આદર. અપ્રમાર્જિત : પ્રમાર્જના (પડિલેહણ) કર્યા વિનાનું, જે વસ્ત્રો | અભ્યપેત યુક્ત, સહિત. પાત્રો અને ભૂમિની પ્રમાર્જના ન કરી હોય તે. અભ્ર: વાદળ, મેઘઘટા. અપ્રજ્ઞાપનીયઃ સમજાવવાને માટે અયોગ્ય, વક્રબુદ્ધિવાળો, તે | અભ્રપડલઃ વાદળાંઓનો સમૂહ, મેઘઘટા. જેનામાં સમજવા માટેની પાત્રતા આવી નથી તે. અમરઃ દેવ, જો કે દેવોને પણ મરણ આવે જ છે પરંતુ લાંબા
