Shabdona Shikhar

Author(s): Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 669

સમય. વાત. પછી અર્થાતુ (અંજનશલાકા કર્યા પછી) મંદિરમાં પ્રભુજીની | પ્રપાઃ પરબ, પાણી પીવા માટેનું સ્થાન. સ્થાપના કરવી તે, પ્રતિષ્ઠા અને તેના નિમિત્તે કરાયેલ મહોત્સવ. | પ્રભાતકાલ સવારનો સમય, સામાન્યથી ચિત્તની પ્રસન્નતાવાળો પ્રતિસમયઃ દર સમયે, સમયે સમયે, હરપળે, એકેક સમયમાં. પ્રતિસેવના : લીધેલા નિયમમાં અપવાદ સેવવો, છૂટછાટ | પ્રભાવક પ્રભાવ વધારનાર, જૈન શાસનની શોભા વધારનારા, ભોગવવી તે, અપવાદ રસ્તે ચાલવું તે. (તત્ત્વાર્થસૂત્ર 9- સમ્યકત્વની સડસઠ બોલની સજઝાયમાં આવતા આઠ પ્રભાવક. 49). પ્રમત્તસંયતઃ સર્વવિરતિ સંયમ આવવા છતાં જીવન પ્રમાદવશ પ્રતિસેવનાનુમતિઃ સંસાર છોડી પૌષધ કર્યો હોય, સાવદ્ય યોગનો | હોય તે, છઠ્ઠ ગુણસ્થાનક, પ્રમાદયુક્ત સંયમ. ત્યાગ કર્યો હોય, છતાં પોતાના નિમિત્તે થયેલા આહારાદિનું સેવન | પ્રમાણ પુરાવો, સાક્ષી, યુક્તિ, દલીલ, સાધ્યને સાધનાર હતુ. કરે, એકાસણું આદિ કરવા ઘરે જાય તે. પ્રમાણનયતત્ત્વાલકઃ શ્રી વાદિદેવસૂરિજીનો બનાવેલ મહાન્યાય પ્રતિસ્પર્ધી : હરીફ, વિરોધી, સ્પર્ધા કરનાર, ચડસાચડસી | ગ્રંથ કે જેમાં પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણો અને સાત નયો તથા પ્રમાતાદિનું રાખનાર. વર્ણન છે. પ્રતિજ્ઞા કોઈપણ પ્રકારનો નિયમ, વ્રત, મનની સ્થિરતા. ] પ્રમાણસરઃ યુક્તપૂર્વકની વાત, સંગત થતી (યુક્તપૂર્વકની) પ્રતિજ્ઞાભંગ કરેલી પ્રતિજ્ઞા ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત | થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહ-સ્થાન. | પ્રમાણિકતા સજ્જનતા, નીતિમત્તાવાળું બોલવું-વર્તવું જેનામાં પ્રતિજ્ઞાહાનિ કરેલી પ્રતિજ્ઞા ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત છે તે. થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહ-સ્થાન. પ્રમાદઃ મોહને આધીન થવું તે, કર્મબંધનો એક હેતુ. પ્રતિક્ષેપ સામો આક્ષેપ કરવો, સામું નાખવું, ખંડન કરવું. પ્રમોદઃ હર્ષ, આનંદ, પ્રસન્નતા. પ્રતીક નિશાની, ચિહ્ન, લિંગ, વસ્તુને ઓળખવાની નિશાની. | પ્રમોદભાવના આપણાથી જે જે જીવો ગુણાધિક છે. અધિક પ્રતીતઃ પ્રસિદ્ધ, જાણીતું, જાહેર થયેલ. વિકસિતાવસ્થાવાળા છે તેઓને જોઈને પ્રસન્ન થવું, હર્ષિત થવું. પ્રત્યનિકઃ શત્રુ, દુશ્મન, સામો બહાદુર પુરુષ, જ્ઞાનીને ન ગમે પ્રલયકાળ : વિનાશકાળ, પાંચમા આરાના છેડે અને છઠ્ઠા તેવું આચરણ કરનાર. (પ્રથમ કર્મગ્રંથ ગાથા-૫૪). આરાના પ્રારંભે આવનારી વિનાશકાળ. પ્રત્યક્ષઃ સાક્ષાતુ, બીજાની સહાય વિનાનું. પ્રવચનઃ પ્રકૃઝવચન, સર્વોત્તમ વચન, વીતરાગ પ્રભુનું વચન, પ્રત્યક્ષપ્રમાણ : ઇન્દ્રિય, મન, પ્રકાશ આદિ અન્યની સહાય | જૈનશાસન, દ્વાદશાંગી. વિનાનું આત્માને સાક્ષાતુ થનારું જે જ્ઞાન તે (અવધિ આદિ). | પ્રવચનમાતા: પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિ એ આઠ પ્રવચન પ્રત્યાહાર : યોગનાં આઠ અંગોમાંનું એક અંગ, ઇન્દ્રિયોનો | માતા કહેવાય છે કારણ કે તેનાથી આત્મધર્મરૂપ પુત્રનો જન્મ અસંયમ રોકવો. થાય છે. પ્રત્યુપકાર: આપણા ઉપર કોઈએ ઉપકાર કર્યો હોય, તેની સામે પણા ઉપર કોઈએ ઉપકાર કર્યો હોય, તેની સામે | પ્રવૃત્ત: પ્રવૃત્તિ કરનાર, પ્રવર્તેલ, જોડાયેલ, જેમ કે " તેના બદલામાં કંઈ પણ સામો ઉપકાર કરવો તે. #ાયપ્રવૃત્તા મા પાના” ઈશાન દેવલોક સુધીના દેવો કાયાથી પ્રત્યેક પ્રકૃતિ : એકેક પ્રકૃતિ, જેમાં બે, ત્રણ, ચાર પેટાભેદો | ભોગમાં પ્રવર્તેલા છે. (તત્ત્વાર્થસૂત્ર 4-8). નથી તે. જેમકે પરાઘાત, ઉશ્વાસ, આતપ વગેરે. પ્રશંસા: પ્રશંસનીય, વખાણવા યોગ્ય, શુભ. પ્રથમ જિનેશ્વર : ઋષભદેવ પ્રભુ, આ અવસર્પિણીમાં પહેલા | પ્રશસ્તકષાયઃ જો કે કષાયો સંસારવર્ધક હોવાથી નિશ્ચયથી પ્રભુ. અપ્રશસ્ત જ છે તથાપિ જ્યારે ગુણોની રક્ષા કે ગુણોની વૃદ્ધિ પ્રદેશઃ દ્રવ્યની સાથે જોડાયેલો નિર્વિભાજય ભાગ તે. પૂરતો તેનો આશ્રય કરાયો હોય તો તે વ્યવહારથી (ઉપચારથી) પ્રદેશબંધ: પ્રતિસમયે મન, વચન, કાયાના યોગને અનુસારે | પ્રશસ્ત છે. દલિકોનું બંધાવું. પ્રશસ્તતર : વધારેમાં વધારે પ્રશંસનીય, અતિશય વખાણવા પ્રદેશોદય: તીવ્ર કર્મોને હળવા રસવાળાં કરી સજાતીય એવી યોગ્ય. પર પ્રકૃતિમાં સંક્રમાવીને પરરૂપે ભોગવવાં તે. પ્રશસ્તપરિણામ : મોહનો ઉપશમ, ક્ષયોપશમ અને ક્ષય કરે પ્રદ્વેષ અતિશય દાઝ, અંતરની ઈર્ષ્યા, અદેખાઈ, વેરઝેર. | એવો આત્માનો જ્ઞાનાદિ ગુણવાળો ઉપયોગપૂર્વકનો પ્રધાનતાઃ મુખ્યતા, બે નયોમાંથી કોઈ એકને મુખ્ય કરવો તે. | વિચારવિશેષ. 38 | | અરા