Saral Sanskritam Prathama

Author(s): Bhaktiyashvijay
Publisher: Divyadarshan Trust

Page 250

(7) સુપૂર્વપદ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ :
શોભન, સાધુ, સુઝુ કે સચ શબ્દથી વિગ્રહ થતો હોય, પ્રશંસા સૂચિત થતી હોય ત્યારે આ સમાસ થાય. અને ' શબ્દ પૂર્વપદમાં લાગે. દા.ત. (૧) મન: ધર્મ સુધર્મ: અર્થ - સારો ધર્મ.
(૨) સીધુ વનમ્ સુવનમ્ અર્થ - સારું વચન (8) મયૂરભંસકાદિ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ અથવા
અનિયમિત કર્મધારય તત્પરુષ સમાસ :અનિયમિત કર્મધારય સમાસોમાં મયૂરવ્યવ' સમાસ પહેલો હોવાથી મયૂરગચ્છાવિ સમાસ આ રીતે પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. આવા સમાસોમાં વિશેષ્ય
પૂર્વપદમાં આવે ઈત્યાદિ ઘણી અનિયમિતતા છે. કેટલાંક દ્રષ્ટાંતો જોઈએ - (૧) મયૂરેશ્વાસ વ્યસ% = મયૂરવ્યસ: = ઠગારો મોર (૨) અધમ: નર: = નરાધમ: = અધમ માણસ (૩) વિશિષ્ટ તેન: = તેનો વિશેષ: = વિશેષ પ્રકારનું તેજ (૪) અન્ય નરમ્ =નારાન્તરમ્ = બીજું નગર (૫) માનિ નન્માનિ= ઝાન્તર = બીજાં જન્મો (૬) ૩ એવી = ૩ષ્પાવવમ્ = ઊંચુંનીચું
૩૦ નવખ્ય = ૩ળ્યાનીવમ્ = ઊંચુંનીચું (૮) નાતિ ગ્વિન વૂિન: જેનું કંઈ ન હોય. (૯) નાસ્તિ તો ભયમ્ સ્થ = વુિક્તમયમ્ = જેને ક્યાંયથી પણ ભય ન
હોય. (१०) अश्नीत पिबत इत्येवं सततं यत्राभिधीयते सा = अश्नीतपिबता -
જ્યાં ખાઓ-પીઓ એવું સતત કહેવામાં આવે. (૧૧) માં – અદ રૂતિ યસ્ય ક્રિયાયામથી તે સા = મિનિr /
અહપૂર્વ = પહેલાં હું – પહેલાં હું – આ પ્રમાણે જેમાં કહેવામાં આવે
(૭)
(૧૨) : વિશછી નતિ મન્યતે : = શિ:
= ક્યાં જઉ ? આ પ્રમાણે વિચારનાર, દિગૂઢ. (9) મધ્યમપદ લોપી કર્મધારય તપુરુષ સમાસ :> જેમાં પૂર્વપદ સામાસિકપદ હોય અને ઉત્તરપદ સાથે સમાસ થતી વખતે
સામાસિક પૂર્વપદના છેલ્લા પદનો લોપ થાય તે સમાસ. જજ સરલ સંસ્કૃતમ-૧ જાજર૩ પાઠ-૨૯