________________
આપ્તવાણી-૩
૭૬
આપ્તવાણી-૩
નથી. આ તો આરોપિત ભાવ છે કે આત્માને રાગ થાય છે, દ્વેષ થાય છે. એ વ્યવહારના ભાવો છે. ખરી રીતે રાગદ્વેષ એ પૌગલિક આકર્ષણ ને વિકર્ષણ છે ખાલી. રાગ એ આકર્ષણ ને દ્વેષ એ વિકર્ષણ છે.
પુદ્ગલમાં ઉત્પન્ન થતા ગુણો ! જેમ આ સૂર્યનારાયણની હાજરીથી આરસનો પથરો બપોરે ગરમ થઇ જાય, તેમાં આરસનો પથરો કંઈ ગરમ સ્વભાવનો નથી, એ તો મૂળ ઠંડા સ્વભાવનો જ છે. એ તો સૂર્યનારાયણના પ્રભાવથી ગરમ થાય છે.
આત્માને ટંકોત્કીર્ણ સ્વભાવવાળો કહે છે, તે અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવને લઇને છે.
- જે પ્રેમ અગુરૂ-લઘુ સ્વરૂપ છે એ જ પરમાત્મ પ્રેમ છે. પરમાત્મા અગુરૂ-લઘુ પ્રેમ સ્વરૂપ છે. જે પ્રેમ વધે નહીં, ઘટે નહીં તે પરમાત્મ પ્રેમ છે. જે ઘડીકમાં ચઢે ને ઘડીકમાં ઊતરે એ પ્રેમ નથી, પણ આસક્તિ છે.
આત્મા : અરૂપી !
પ્રશ્નકર્તા : અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ બધાં દ્રવ્યમાં સામાન્ય છે?
દાદાશ્રી : દરેક દ્રવ્યમાં અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ એ સામાન્ય ગુણ છે. પણ પ્રકૃતિ, જે વિકૃત સ્વભાવ છે તે ગુરૂ-લઘુ સ્વભાવવાળી હોય. જગતમાં જે શુદ્ધ પરમાણુ છે તે અરૂ-લઘુ સ્વભાવનાં છે. માણસ જ્યારે ભાવ કરે ત્યારે પરમાણુ ખેંચાય છે ત્યારે પ્રયોગસા કહેવાય છે. એ પછી મિશ્રસા થાય. મિશ્રસા ફળ આપીને જાય, પછી પાછા વિશ્રસા એટલે શુદ્ધ પરમાણુ થઇ જાય. મિશ્રા અને પ્રયોગસા એ ગુરૂ-લઘુ સ્વભાવનાં છે. અને વિશ્રસા પરમાણુ અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવનાં છે.
પ્રશ્નકર્તા : અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ એટલે હાનિ-વૃદ્ધિ કરાવે ?
દાદાશ્રી : ના, અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ એટલે બહાર હાનિ થાય, વૃદ્ધિ થાય, પણ “પોતે' અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવમાં આવી જાય. દરેક શુદ્ધ તત્ત્વમાં અંગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ સામાન્ય છે.
પ્રશ્નકર્તા : આત્માનો અગુરૂ-લઘુ સ્વભાવ એટલે કોઇ પ્રદેશને બહાર ના જવા દે ને ?
દાદાશ્રી : હા, એના પ્રદેશની બહાર ના જવા દે, એટલે સ્થિરતા છોડે નહીં.
ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ એ આત્માના અન્વય ગુણ નથી, વ્યતિરેક ગુણ છે. અન્વય ગુણ એટલે સહચારી ગુણ, કાયમ સાથે રહેનારા ગુણો. રાગદ્વેષ અન્વય ગુણ હોત તો સિદ્ધ ભગવંતોને પણ રાગદ્વેષ ના છોડે. પણ આ તો વ્યતિરેક ગુણ એટલે આત્માની હાજરીથી
આત્મા અરૂપી છે, તેણે બહુરૂપીનું રૂપ લીધું છે. બહાર બહુરૂપી ચાલે છે તેને પોતે જાણે કે આપણે પોતે બહુરૂપી નથી, પણ બહુરૂપીનું રૂપ લીધું છે. લોકો હસે તો પોતે ય હસે, એટલે પોતાનાં સ્વરૂપને જ જાણે.
આત્મા અરૂપી છે. એટલે ભગવાને શું કહ્યું કે અરૂપી કરીને આત્માને ભજવા જઇશ તો બીજાં પુદ્ગલ સિવાયનાં તત્ત્વો પણ અરૂપી છે એમાં તું ફસાઇ જઇશ. માટે ‘જ્ઞાની પુરુષ' પાસેથી આત્મતત્ત્વ જાણજે તો મૂળ આત્મા મળશે. આત્મા અરૂપી એકલો જ નથી, એના બીજા બધા અનંત ગુણો છે. માટે એક ગુણ પકડી રહીશ તો ઠેકાણું નહીં પડે.
પ્રશ્નકર્તા : આત્મા અરૂપી છે અને કર્મ રૂપી છે. તો અરૂપી ને રૂપી કેવી રીતે લાગ્યા?
દાદાશ્રી : આ કર્મ લાગ્યાં, તે ભ્રાંતિથી લાગે છે કે “મને વળગ્યું.” પણ એવું નથી. ઘરમાં ચંદુલાલ શેઠ એકલા હોય ને રાત્રે સૂતા હોય, ને બે વાગે રસોડામાં કંઇક ખખડે તો આખી રાત ભૂત છે કરીને ફફડ્યા કરે. સવારે આપણે જઈએ ને બારણું ખોલીએ તો મહીં મોટો ઉંદરડો ખખડાવતો હોય ! તારી અણસમજણથી જ વળગ્યું છે.
આત્મા : ટંકોત્કીર્ણ સ્વભાવ
પ્રશ્નકર્તા : ટંકોત્કીર્ણ છે એમ આપ કહો છો, તો ટંકોત્કીર્ણ એટલે
શું ?
