________________
આપ્તવાણી-૩
૯૩
આપ્તવાણી-૩
ઉપયોગમાં ઉપયોગ એ કેવળજ્ઞાત !
ઉપયોગ ઉપયોગમાં રહે એટલે જાગૃતિ જાગૃતિમાં જ રહે, બહાર ના ખેંચે. બહાર જે દેખાય તે સહેજા સહેજ દેખાય.
આખા જગતને ભગવત્ સ્વરૂપે સમજે તો એ શુદ્ધ ઉપયોગ કહેવાય.
આત્મા : કેવળજ્ઞાત સ્વરૂપ !
પ્રશ્નકર્તા : આપે કહ્યું કે અમારે ઉપયોગ ઉપયોગમાં રહે, એટલે એમાં બે ઉપયોગ થયા. તો કયો ઉપયોગ કયા ઉપયોગમાં રહે ?
દાદાશ્રી : પહેલો ઉપયોગ એટલે જે શુદ્ધ ઉપયોગ છે, તે છે. એ ઉપયોગ એટલે પોતાની જાતને શુદ્ધ જોવી, બીજાને શુદ્ધ જોવા, આજ્ઞામાં રહેવું એ બધું શુદ્ધ ઉપયોગ કહેવાય. અને એ શુદ્ધ ઉપયોગની ઉપરે ય ઉપયોગ રાખે કે શુદ્ધ ઉપયોગ કેવો વર્તે છે. એ કેવળજ્ઞાન કહેવાય ને પહેલો શુદ્ધ ઉપયોગ કહેવાય. ઉપયોગ ઉપયોગમાં એ કેવળજ્ઞાન છે.
પ્રશ્નકર્તા: એ ઉપયોગ જ્ઞાન સ્વરૂપ કહેવાય ?
દાદાશ્રી : શુદ્ધ ઉપયોગ જ્ઞાન સ્વરૂપ કહેવાય અને ઉપયોગ ઉપયોગમાં એ વિજ્ઞાન સ્વરૂપ કહેવાય, કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપ કહેવાય. શુદ્ધ ઉપયોગની જે જાગૃતિ છે તેની ઉપરે ય જાગૃતિ એ કેવળજ્ઞાનની જાગૃતિ છે, છેલ્લી જાગૃતિ છે. ‘જ્ઞાની'ની જાગૃતિ એ શુદ્ધ ઉપયોગ કહેવાય, અને તેના ઉપરની જાગૃતિ એ કેવળજ્ઞાનનો ઉપયોગ કહેવાય. અમને જાગૃતિ પરની જાગૃતિ રહે, પણ જેવી તીર્થકરની રહે એટલી બધી ના રહે.
પ્રશ્નકર્તા ઃ અંતઃકરણની ક્રિયામાં જે વખતે ઉપયોગ રહે છે, શૈયજ્ઞાતા સંબંધ રહે છે, તે વખતે પોતે જ્ઞાતા ને અંતઃકરણ જ્ઞેય રહે, એમાં ય પાછું કેવળજ્ઞાનમાં ઉપયોગ રહે ?
દાદાશ્રી : આ શેય-જ્ઞાતા સંબંધના ઉપયોગને પેલો ઉપયોગ ‘જાણે’ કે કેટલો ઉપયોગ કાચો પડયો, કેટલો પાકો થયો. તીર્થકરોને જોયજ્ઞાતા ઉપરે ય ઉપયોગ હોય, ‘કેવળ’ બધું હોય.
પ્રશ્નકર્તા : એટલે કેવળજ્ઞાનમાં શેયથી છૂટું પડી ગયું કહેવાય ?
દાદાશ્રી : કેવળજ્ઞાનમાં શેયથી છૂટું જ હોય. પણ શૈય-જ્ઞાતાવાળા સંબંધમાં શેયની જોડે છૂટું નથી પડતું, એને સંબંધ રહ્યો છે અને સંબંધને જાણે છે કે આવો સંબંધ છે.
પોતે પોતાની આખા બ્રહ્માંડને પ્રકાશવાની જે સ્વસંવેદન શક્તિ છે તે કેવળજ્ઞાન. કેવળ આત્મ-પ્રવર્તન એનું નામ કેવળજ્ઞાન. જ્ઞાનક્રિયા, દર્શનક્રિયા, સિવાય અન્ય કોઈ પ્રવર્તન નહીં તેનું નામ કેવળજ્ઞાન. અનંત જાતના અનંત પર્યાયોમાં પોતાના જ્ઞાન સિવાય અન્ય કંઈ જ નથી તે કેવળજ્ઞાન.
જેણે આત્મજ્ઞાન જાણ્યું એટલે પછી કેવળજ્ઞાન બહુ દૂર નથી. આત્મજ્ઞાન જાણ્યું એ કારણ કેવળજ્ઞાન છે અને પેલું કાર્ય કેવળજ્ઞાન છે. તેથી તો કહીએ છીએ, આત્મજ્ઞાન જાણો.
કેવળજ્ઞાન પામે એટલે કંઇ જ જાણવાપણું ના રહ્યું. કેવળજ્ઞાન એટલે “એબ્સોલ્યુટ' ! કેવળ પોતાની સત્તાને જાણે !! આત્મા દેહ સ્વરૂપી નથી, વાણી કે વિચાર સ્વરૂપી નથી. આત્મા તો કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપી છે ! મોક્ષ દૂર નથી; પોતાની પાસે જ છે. આ ઝાખરાં વળગ્યાં છે તેથી અનુભવમાં આવતો નથી. મોક્ષ એટલે સંસાર અડે નહીં, કષાય થાય નહીં. શ્રદ્ધાપણે કેવળજ્ઞાન થયું હોય તો દેહ સાથે મોક્ષ ને કેવળજ્ઞાન થાય તો મોક્ષ થાય. શ્રદ્ધાપણે કેવળજ્ઞાન એટલે કેવળદર્શન.
પ્રશ્નકર્તા : કેવળજ્ઞાન વિશે સમજાવો.
દાદાશ્રી : આત્મા પોતે જ કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપ છે. આ દેહ છે એ સ્થૂલ સ્વરૂપ છે. મહીં અંતઃકરણ ને એ બધું સૂક્ષ્મ સ્વરૂપો પણ છે, અને આત્મા છે. આત્મા તો કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપ એટલે પ્રકાશ સ્વરૂપ જ છે, પ્રકાશમય જ છે, બીજું કંઈ નથી એનું. જેમ પરમાણુઓ વધતાં ગયાં ને આપણે માનતા ગયા કે “હું મનુષ્ય છું, આમ છું, તેમ છું' તેમ તેમ એ
