Abhidhan Rajendra kosha Part 5

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1501

भरह
गौतमस्य प्रतियन्त्रनाय ' तत्थ णं विणीआर रायहाणीए भ रहे या राया चारंतचकनही समुपस्थिइत्यादि सूत्रैर्भरत चरित्रं प्रपञ्चितं तच परिलमाप्तमित्यर्थः तेन भ रतः स्वामिश्येनास्यास्तीत्यादिवादइति निव शाद् भरतं क्षेत्रमिति तात्पर्यार्थः ।
(१४७८) अभिधान राजेन्द्रः ।
-
अथ प्रकारान्तरेण नान्वर्धा
भरडे इत्व देवे महिङ्गी पहजुर •जाब प लिए परिसर से एट्टेणं गोधमा ! एवं goat भरहे वासे भरहे वासे इति । अदुत्तरं च गं गोषमा ! भरइस्स वासम्म साससामपि प कयाइ आसि, कयाइ खत्यि, ण कयाइ ण भविस्सर,
.
च भव अ, मस्ति पुर्व विम्र सासर अक्खए अन्वर अडिए सिच्चे भरहे वासे । (सूत्रम् - ७१ ) भरतश्चात्र देवो महर्द्धिको महाद्युतिको, यावत्पदात् 'महायसे' इत्यादि पदकदम्बकं ग्राह्यं, पल्पोपमस्थितिकः पवसति तद् भरतेति नाम, एतेनार्थेन गौतम ! एवमुयते भरतं वर्ष भर वर्षे तु माम्यत् । उक्तं यौगि क्या नाम अथ तदेव रूढ्या दर्शयति-' अदुत्तरं इति चापरं चः समुचये से बाफपालङ्कारे मीतम ! भरतस्य वर्षस्य नाम निर्निमितकमनारिसि खराद्देवो फा5दिवस प्रसंशाम्यतरयमेव पादर्श यति--यन कदाचिन्नासीदित्यादि प्राम्यत् एतेन भरतनानश्यकिय देवाय भरतवर्षनाम प्र भरतवर्षात नीम भरतं स्वकीयेनास्यास्तीति निष्क्रवशेन प्रा ऽन्याऽऽश्रय दोषो दुर्निवार इति वचनीयता निरस्ता ॥ जं० ३ वा०]] (कालपव्यता उद्विता १६० गता) उत्तर भरतार्द्धविषयको महोपाध्याय श्री सुमतिविजयगख्रिशिष्यपण्डित गुणविजय गणिकृत प्रश्नो यथा दक्षिणभरता श्रीषभच उत्तरमरता कोऽपि सफलाहारकर्ता स मस्ति न पाये व नाममहं प्रसाद्यः भचक ताति इति प्र उत्तरम् - दक्षता यथाऽऽदौ नीनिप्रणेता ऋषभदेवस्तथोत्तर भरताद्वैऽपि नीति प्रणेताऽस्ति अत्रोसरभरवावेऽपि जातिस्मराऽऽदिमा क्षेत्राधिष्ठायक देवो वा कश्चित्तत्र भीतिप्रणेता, कालानुभावतः स्वतोऽपि वाकियनै यं जायते इति ॥ १ ॥ ई०३ प्रका० । भर तक्षेत्र सरफपखण्डनामाविषये परिविष्वर्थिविकृत श्नो यथा-भरत क्षेत्रसत्कषट्खण्डनामानि प्रसाद्यानीति ? त था- "जना य होइ पुच्छा, जिगाण मग्गम्मि उत्तरं तवा । इक्कस्ल निगोअस्स य, अनंतभागो उसिद्धिगओ ॥ ७ ॥ अ श्रीरम् भरतस्य दतिया गङ्गाि देशस्य गट्टानिष्टमित्यभिधानं २ङ्गः पूर्वद र्त्तिनो देशस्य गङ्गा निष्कुट खण्डमित्यभिधानं सिन्धुनीतः पश्चिमदिग्वर्त्तिनो देशस्य सिन्धु निष्कुटखण्डमित्यभि - धानम् ३ एवम् उत्तरार्द्धे चैतान्येव श्रीणि नामानि ज्ञातव्यानि इति । ७ प्र० । ही० ३ प्रका रतकूटस्थे स्वनामपाते देवे, पुं० । स्था० ६ ठा
दो भरहाहिं । स्या० २ ठा०३३० । ब्राह्मी सुन्दरीभ्यां पाणिग्रहणं कृतं न वा १, केचन कथयन्ति । प्रज्ञा० ।
147
। जं०
भरतेन सुवाल परि कालाभ्यां भ्रतगंज
क
दिवाभ्यां
श्ने, उत्तरम् - भरत बाहुबलिभ्यां विपरीततया पाणिग्रहणं कृत. मित्यक्षराणि आवश्यगिरिसन्ति भ्रातरेात्स नात्पतितया युक्ति ७२० से. न० ३ उल्ला० | चतुरशीतिलक्षपूर्वायुषां श्री ऋषभदेवेन सा मोक्षं गतानां भरतस्यान पनि गामयुपप मिति प्रश्ने उसरम् - बाहुवलेरिव यदि तेषामायुश्चतुरशीतिलक्ष पूर्वप्रमाणं कापि प्रत्ये प्रोक्तं स्यान्दा त स्कुलोपना दिव दाश्चर्यान्तर्भावान्न दोष इति । १२२ प्र० । सेन० ३ उल्ला० । सार्द्धत्रिकोट्यः पुत्रपैात्राः कृष्णस्य, भरतस्य तु सदादा को टिः, तत्र कालस्तु पतनशीलेोऽस्ति तत्कथमाधिक्यं सं जाघटीति प्रश्ने उत्तरम् - द्वारकानगर्यो सार्द्धत्रिकोटः कुमाराः प्रोक्लास्सन्ति ते पुत्रान स्वेकस्यैव कृष्णस्य भरतस्य तु सपादकांटिः पुत्रा इति न काव्यघटमानतेति । ३७६ प्र० । सेन० ३ उल्ला० । भरःकूड- भरतकूट न० । भरतदेवप्रासादावतंसकोपलक्षितं कूटं भरतकूटम् । जम्बूमन्दर दक्षिणभरत स्थदीर्घ चैताढ्यप तस्थे स्वनामख्याते कूटे, स्था० ठा० । जम्बूद्वीपस्थ पिकूडे जंबूद्वीप स्थहिमवद्वर्षधर पर्वतस्थे स्त्रनामख्याते कूट च। स्थान २ ठा० ३ उ० ।
•
1
भरवास - भरतवर्ष-न। भारते वर्षे वाच० । स्था० १० डा० रा० " हिमवंत सागरंतं धीरा मोल भरवाएं। " प्रश्न० ४ श्र० द्वार ।
भरडाहिवड़ - भरताधिपति पुं० । भरताऽऽदिके चक्रवर्तिनि
प्रव० २०८ द्वार ।
भरदेसर- भरतेश्वर पुं० वैरस्यामिरी शालिभद्र शि जै० इ० ।
भरिश्र भूत त्रि० । स्मृते, " भरिश्रं लढिनं सुमरिनं । "
भरिली
पाइ० ना० १६४ गाथा
भरिउल्लट्ट त्रि० । विकसिते "भरिउलटं च बोसङ्कं । " पाइ
ना० १८५ गाथा |
भरिम-भरिम त्रि० । भरणक्रियया निष्पादिते पूरिमे पिसलाSSयप्रतिमाऽऽदि के अनु० पृथ्याम् । भरिय भृत- त्रि० । व्याप्ते, " निरंतरं जतियं भरिवंसु । " वि. शे० । पूरिने, परिपूर्णे, रा० । प्रश्न० जी० । औ० न० । भाव० । घ० । भरखेन पिरिडते, श्र० 1 भरियकलस-भृतक कलश-पुं० जलपूर्णे घटे, "भरियो क सुंदरा पुरा । " २ ०
भरियमेवणभृतवर्ग ५०
-
1
जनपूर्णमेवमान
( कालवर्णे) तद्वति, श्रि० । उपा०२ अ० । भरिली - भरिली - स्त्री । चतुरिन्द्रियजीव मंदे, जी० १ प्रति० ।