________________
ત્ર અને સત્ય
છે. તે રાધની દવા માટે દીપક'
કહે તે
અનુભવતા અનુભવાય છે. જન્મ મરણને અનુભવ કરતાં સર્વ પ્રાણીઓ દેખાય છે. પછી ભલે તે દેહ આશ્રયિ જન્મ મરણ થતાં હૈય; છતાં અહીથી અન્ય સ્થળે જવું અને અન્ય સ્થળથી આ તરફ આવવું, તેમ થતુ જણાઈ આવે છે. આયુષ્ય, દેહ, રૂપ, ધન, વન, આકૃતિ, બુદ્ધિ, માન, અપમાન, યશ, અપકીર્તિ વિગેરે વિષમતાઓ પણ અનુભવાય છે. આમ થવાનું કારણ શું હશે ? ઇચ્છિત વસ્તુઓ શા માટે નથી મળતી ? ગયા કાળનું તેમજ આગામી કાળનું જ્ઞાન શા માટે નથી થતુ સોગને વિગ શા માટે થાય છે ? વિગેરે બાબતોનું કારણ કાંઈ પણ હોવું જ જોઈએ.
આ વિચાર આપણને પહેલવહેલાજ થયે છે એમ કાઈ નથી, આપણું પૂર્વે અને પુરૂષોને આ વિચાર થયો છે, અને તેની શોધ માટે રાજ્યાદિનો ત્યાગ કરીને તેઓએ રાત્રિ દિવસ ભગીરથ પ્રયત્ન કર્યો છે,
અને તે સત્ય સુખ પામ્યા છે; એમ તેમના આચરણે અને વચન (2) પરથી જણાય છે. તે સાધને માટે અત્યારે નવીન શોધ કરવા નીકળવું તે; અને પ્રકાશ છતાં વસ્તુ શોધવા માટે દીપક લેવા બરાબર છે. આથી પોતાની બુદ્ધિને કાંઈ પણ મહેનત ન આપવી અને કાઈ કહે તે સત્ય માની લેવું, એમ કહેવાનો આશય નથી. ભલે શોધકે શોધ કરે, પણ આખી જીંદગી શોધવા માટે જ કાઢવી, પ્રત્યક્ષ સત્ય જણાતાં છતાં તેને વિશ્વાસ ન કરે અને કેવળ સત્ય ક્યાં છે? સત્ય કયાં છે ? એમ બયા કરવું તેના કરતા એક આધાર પકડી આગળ વધવું તે વધારે ઉત્તમ છે.
સત્યને માટે પૂર્વના શોધક મહાપુરૂષો જણાવે છે કે, આત્મા તેજ સહ્ય છે અને તે તમારી પાસે છે. તેને માટે બહાર શોધવા કે મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરે કે, ભટકવું, તે નકામુ છે. તમારે આગળ વધવું હોય, સંસાર પરિભ્રમણ કે જન્મ મરણને જલાજલી આપવી હોય, અને નિરતરને માટે આનંદમાં રહેવું હોય તે, જે તમારે આત્મા છે, તેને જ શોધે. શોધે નહિ પણ શુદ્ધ કરે. માયાથી, મલીન વાસનાથી, તે મલીન થશે છે, કર્મ બંધનોથી તે બધા છે, તે મલીનતા કે- બ ધનતા દર કરે, સત્ય ત્યાથી જ મળી આવશે. તેજ સત્ય છે, બાકી કાકા મારવાનાં છે. '
પ્રથમ શરૂઅંતમાં અશુદ્ધ, કે અશુભ વિચર, ઉચ્ચાર અને આચાર એ ત્રણુને દૂર કરે અને સાથે શુભ આચાર, ઉચ્ચાર તથા વિચારમાં પ્રવૃત્તિ વધારે. એટલે સુધી શુભમાં પ્રવૃત્તિ કરી કે સ્વમમાં પણ અશુદ્ધ કે અશુભ પ્રવૃત્તિ ન થાય.
