________________
આવવાનું પરિમાણ કરી તેનો અતિક્રમ કરવો તે ત્રણ અતિચાર. વૃદ્ધિ એટલે વૃદ્ધિ. એક બાજુ વૃદ્ધિ કરી, બીજી બાજુ હાનિ કરવી તે ચતુર્થ અતિચાર. અને સ્મૃતિ ભૂલી જવી કે મેં ચારે દિશાએ અથવા અમુક દિશાએ જવાનું કેટલું રાખેલ છે ? તે પાંચમો અતિચાર. આ પાંચ અતિચારમાંથી જે અતિચાર પહેલા ગુણવ્રતને અંગે લાગેલ હોય તેને હું નિંદું છું – મિચ્છા દુક્કડ આપું છું.
વિશેષ વિસ્તારમાં પ્રથમ ત્રણ અતિચારમાં નિયમ લઈને ભાંગ્યાનું કહ્યું છે, પરંતુ તે ઈરાદાપૂર્વક નહીં. અનાભોગે એટલે અણજાણપણે અથવા વિસ્મૃતિ થવાથી - નિયમ ભૂલી જવાથી તેમ થયું હોય તો જ તે અતિચાર ગણાય છે. પછી એક બાજુ વધારે જવાયાથી તે બાજુ જેટલું વધારે જવાયું હોય તેટલું તે બાજુમાં વધારી તેની સામેની દિશાના નિયમમાં સંક્ષેપ્યું - ઘટાડ્યું. આ વાત ત્યાર પછીના ચોથા અતિચારમાં સ્પષ્ટ કરેલ છે. જેણે પોતે જવાનો જ નહીં પણ માણસ મોકલવાનું કે જળમાર્ગે વહાણ કે સ્ટીમરવડે વ્યવસાય કરવાનું પણ તજેલ હોય તે જો વહાણ વ્યવસાય કરે તો દોષ લાગે. પત્ર લખવા માટે છૂટ રાખવી જોઈએ, નહીં તો પત્ર લખવાથી પણ દોષ લાગે. વર્ષાકાળે બહારગામ જવાનો જેણે ત્યાગ કર્યો હોય તેને વર્ષાકાળે ગામતરૂં કર્યાનો દોષ લાગે. ત્યાગ ન કરનારને ન લાગે. આવો ત્યાગ કુમારપાળ રાજાએ તેમજ શ્રીકૃષ્ણ પણ કર્યો હતો. આ વ્રત સંબંધી જે કોઈ અતિચાર લાગેલ હોય તે સંબંધી દુષ્કૃત્ય મિથ્યા થાઓ.
૬૮
