________________
૨૨
કણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
જેમ કે કોઈ વ્યક્તિની નજર સમક્ષ બીજી કોઈ વ્યકિત ન હોવા છતાં મશીનગનમાંથી ગોળીઓ છોડે, તો લોકજગતમાં તે મૂર્ખ કહેવાશે. કારણ કે જેની વર્તમાનમાં સત્તા નથી, તેના લક્ષ્ય વિકલ્પ કરવા એ અજ્ઞાનીની મૂર્ખતા જ છે. જ્ઞાની જગતથી અલિપ્ત થઈને નિજ શુદ્ધાત્મ સ્વરૂપને જાણે છે, તેથી જ્ઞાનીને જગતના ક્ષણિકપણાની અસર થતી નથી. જેમ કે કોઈ મને ૧૦ કિલો સોનાનું બિસ્કીટ પણ આપે તો તે મારા શાયક સ્વભાવમાં મળી જતું નથી, આત્મામાં એક ગુણ પણ વધી જતો નથી તથા તે સોનાના વિયોગમાં આત્મામાંથી એક ગુણ પણ ઘટી જતો નથી. જ્ઞાની કહે છે કે આખું જગત સોનામય થઈ જાય તો પણ તેનાથી મને શું? સંયોગ કે વિયોગથી વ્યર્થમાં સુખી કે દુઃખી થવું એ જ્ઞાનીનું કર્તવ્ય નથી.
જો કોઈને હોટલના એક રૂમમાં એક દિવસ રહેવું હોય તો તેના રંગ, ફર્નીચર અને ડિઝાઈન વગેરે કારણે તે કોઈ વિકલ્પ કરતા નથી. કારણ કે તેને યથાર્થ શ્રદ્ધા છે કે આ સંયોગ પર અને ક્ષણિક છે, જેમ હોટલના રૂમનો સંયોગ પર અને ક્ષણિક માનવાથી તે સંબંધી વિકલ્પ ઉત્પન્ન થતા નથી, તેમ પોતાના શરીર અને ઘર વગેરે સંયોગોને પણ પર અને ક્ષણિક માનવામાં આવે, ત્યારે તત્સંબંધી વિકલ્પને પણ વિરામ મળશે.
વર્તમાન એક સમયની ક્ષણિક પર્યાયનું અસ્તિત્વ ભૂતકાળની અનંત પર્યાય તથા ભવિષ્યની અનંતાનંત પર્યાયમાં નથી, તે એક સમયની વર્તમાન પર્યાયનું એક સમય માટે હોવું એ પણ ન હોવા સમાન છે, જે આદિ તથા અંતમાં ન હોય તેના મધ્યમાં હોવાથી શું પ્રયોજન છે? તેથી જ જ્ઞાનીએ ક્ષણિકને ક્ષણિક જાણીને તત્સંબંધી વિકલ્પથી નિવૃત્ત થવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
