________________
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
૬૫
ઉંઘની વિધિ અને આત્માનુભૂતિની વિધિ સમાન છે
ઉંઘ અને આત્માનુભૂતિ વચ્ચે લક્ષણથી અત્યંત વિરોધ હોવા છતાં ઉંઘ અને આત્માનુભૂતિની વિધિ સમાન છે. જેમ કે મારે ઉંઘવુ છે, મારે ઉંઘવુ છે, એવા ઉંઘવાના વિકલ્પ રહે છે ત્યાં સુધી ઉંઘ આવતી નથી. તેમ મારે આત્માનુભૂતિ કરવી છે, મારે આત્માનુભૂતિ કરવી, એવા આત્માનુભૂતિ કરવાના વિકલ્પ રહે છે ત્યાં સુધી આત્માનુભૂતિ થતી નથી.
ઉંઘના કાળે ઉંઘવું છે એવો વિકલ્પ પણ છૂટી જાય છે, એ જ પ્રમાણે નિર્વિકલ્પ અનુભૂતિના કાળે મારે નિર્વિકલ્પ આત્માનુભૂતિ પ્રગટ કરવી છે એવા વિકલ્પ પણ છૂટી જાય છે. ઉંઘ આવે તે પહેલા ઉંઘવાના વિચાર આવે છે, ઉંઘવું છે એવો નિર્ણય થાય છે, તેની તૈયારી થવા લાગે છે. પથારી પર જઇને આડા થઇને સુઇ જવું, એટલું કાર્ય તો બુદ્ધિપૂર્વક થાય છે, એ જ પ્રમાણે અનુભૂતિ થયા પહેલા અનુભૂતિ કરવાના વિચાર આવે છે, અનુભૂતિ કરવી જ છે, એવો નિર્ણય થાય, તેની તૈયારી થવા લાગે છે, સામાયિકની મુદ્રામાં બેસી આત્માના સ્વરૂપનું ચિંતન થવા લાગે છે, એટલું કાર્ય તો બુદ્ધિપૂર્વક થાય છે.
ઉંઘી રહેલી વ્યક્તિને ઉંઘના કાળે પૂછવામાં આવે કે કેવો આનંદ આવી રહ્યો છે, તો કોઇ જવાબ મળશે નહીં. પણ ઉંઘીને ઉઠ્યા બાદ કહેશે આજે તો મને ખૂબ જ આનંદ આવ્યો, કેટલાય દિવસનો મારો થાક ઉતરી ગયો. એ જ પ્રમાણે આત્માનુભૂતિના કાળે આત્માનુભવીને પૂછવામાં આવે કે કેવો આનંદ આવી રહ્યો છે, તો કોઇ જવાબ મળશે નહીં, પણ નિર્વિકલ્પ આત્માનુભૂતિ છૂટ્યા બાદ તે કહી શકે છે કે મને ભૂતકાળમાં ક્યારેય ન પ્રગટેલું અતીન્દ્રિય સુખ પ્રગટ થયું છે, અનાદિકાળથી મને લાગેલો સંસાર પરિભ્રમણનો થાક પણ ઉતરી ગયો છે.
と
