________________
આ સાંભળતાં જ નેમિકુમારનું હૃદય દ્રવિત થઈ ગયું. કરૂણાર્દ્ર પ્રભુએ વિચાર્યું કે “આટલા જીવોની હિંસા કરવાવાળા વિવાહને ધિક્કાર હો. નરકના દ્વાર રૂપી આ વિવાહ મારે નથી કરવા. જગતના બધા જીવ આવી રીતે બંધનમાં બંધાયેલા છે અને અંતમાં કર્મરાજાના શિકાર બનશે. પરંતુ મારે હવે આ બંધનોમાં નથી ફસવું.’’ તેજ ક્ષણે બધા જ પશુઓને મુક્ત કરાવીને એમણે રથને પાછો વાળવાનો આદેશ આપ્યો. એમની આ ચેષ્ટા જોઈને બધાને અત્યંત આશ્ચર્ય થયું. શિવાદેવી, સમુદ્રવિજય, શ્રી કૃષ્ણ, ઉગ્રસેન સહિત બધા સ્વજનોએ એમને સમજાવવાની બહું જ કોશિશ કરી. પરંતુ નેમિકુમાર પોતાના નિર્ણય ઉપર અડગ રહ્યા. જાનને પાછી વળતી જોઈને રાજીમતી એજ ક્ષણે બેહોશ થઈ ગઈ. ૫૨મ સુંદરી રાજીમતી જેવી યુવતીને લગ્ન કર્યા વગર જ ત્યાગ આપવો એ એમનો પ્રબલ આત્મબલ હતો. આ પ્રમાણે એક નાનકડા નિમિત્તથી એક પળનો વિલંબ કર્યા વિના બધા ભોગવિલાસોનો ત્યાગ કરી એ વિરક્ત બની ત્યાંથી ચાલી નીકળ્યા.
નેમકુમારની દીક્ષા તથા કેવલજ્ઞાન :
તોરણથી પાછા ફર્યા પછી નવ લોકાંતિક દેવોએ આવીને પરમાત્માને તીર્થ સ્થાપના કરવાની વિનંતી કરી. અવધિજ્ઞાનથી પોતાની દીક્ષાનો અવસર જાણીને નેમિકુમારે વર્ષીદાન દેવાનું શરૂ કર્યું. સાંવત્સરિક દાન પછી શ્રાવણ સુદ-છઠ્ઠને દિવસે ‘ઉત્તર કુરા’ નામની પાલખીમાં બેસીને અનેક દેવતાઓ અને મનુષ્યોની સાથે નેમિકુમાર રેવત ઉદ્યાનમાં પહોંચ્યા. ત્યાં અશોકવૃક્ષની નીચે પોતાના હાથે બધા જ અલંકારો ઉતારીને પંચમુષ્ટિ લોચ કર્યો. ચૌવિહાર છઠ્ઠ (બે ઉપવાસ) પૂર્વક ચિત્રા નક્ષત્રની સાથે ચંદ્રમાનો યોગ હતો ત્યારે માત્ર એક દેવદુષ્ય વસ્ત્ર ધારણ કરીને નેમિકુમારે એક હજાર પુરુષોની સાથે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. એ સમયે પ્રભુને મનઃપર્યવ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું.
ત્યારપછી ચોપન દિવસો સુધી છદ્મસ્થ અવસ્થામાં વિચરણ કરતાં ગિરનાર પર્વતના સહસ્રામ્ વનમાં પધાર્યા. ત્યાં સર્વ ધાતિ કર્મોનો ક્ષય કરીને આસો વદ અમાવસના દિવસે ક્ષપક-શ્રેણી ઉપર આરુઢ થઈને નેમિનાથ પ્રભુએ કેવળજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કર્યું. દેવોએ સમવસરણની રચના કરી. વનપાલકે શ્રી કૃષ્ણને વધામણી આપી. શ્રી કૃષ્ણ પોતાની પ્રજાની સાથે પ્રભુને વંદન કરવા આવ્યા. ત્યાં વરદત્ત પ્રમુખ બે હજાર રાજાઓએ દીક્ષા લીધી. આ રીતે પ્રભુએ તીર્થની સ્થાપના કરી. નેમિનાથ પ્રભુ તેમજ રાજીમતીના ૮ ભવઃ
આ બાજુ રાજીમતી પણ પ્રભુના વિયોગથી દુઃખી થઈને, વિલાપ કરતાં કરતાં પોતાનો સમય વ્યતીત કરવા લાગી. એક દિવસ શ્રી કૃષ્ણએ સમવસરણમાં પ્રભુને પ્રશ્ન પૂછ્યો, “સ્વામિ ! રાજીમતીને તમારા ઉપર આટલો મોહ કેમ છે ? ત્યારે પરમાત્માએ કહ્યું, ‘હે કૃષ્ણ ! રાજીમતીનો મારી સાથે પાછલા આઠ ભવોનો સંબંધ છે. (૧) પહેલા ભવમાં હું ધન નામનો રાજા થયો ત્યારે તે મારી ધનવતી નામની રાણી હતી. (૨) બીજા ભવમાં અમે બંને પહેલા દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયા. (૩) ત્રીજા ભવમાં
117
