________________
૨૪
જૈિન દર્શનનું | [ સ. ૬૪ ત સૂ. (અ. ૮, સૂ. ૨૬)માં નીચે મુજબ પુણ્ય-પ્રકૃતિઓ ગણાવાઈ છે –
સાત-વેદનીય, સમ્યક્ત્વ, હાસ્ય, રતિ, પુરુષ–વેદ, શુભ આયુષ્ય, શુભ નામ-કર્મ અને શુભ ગેત્ર.
અહીં બીજીથી પાંચમી સુધીની જે ચાર પ્રકૃતિઓ ગણાવાઈ છે તેને ઉલેખ શિવાર્યકૃત આરાહણાની અપરાજિતકૃત વિજયદયા (પૃ. ૧૬૪૩) નામની ટીકા સિવાયના અન્ય કોઈ જૈન ગ્રંથમાં હોય એમ જાણવામાં નથી. વિશેષમાં એ ગણાવવાનું કારણ જાણવું બાકી રહે છે.
(૬૫) પુણ્ય અને પાપ એ બંને સ્વતંત્ર પદાર્થ છે. પુણ્ય અને પાપને અંગે નીચે મુજબના અજૈન મતે છે - (૧) પુણ્ય જ છે; પાપ નથી. (૨) પાપ જ છે; પુણ્ય નથી.
(૩) સુખ અને દુઃખનું ફળ આપનાર પુણ્ય અને પાપ મેચક”મણિની પેઠે એક જ સાધારણ વસ્તુ છે.
(૪) પુણ્ય અને પાપ જેવી કઈ વસ્તુ જ નથી. આ બધે ભવપ્રપંચ સ્વભાવને જ આભારી છે.
૧. આ વિષે મેં “મેચક તે શું?” નામને મારો લેખ જે “આત્માનંદ પ્રકાશ” (પુ. ૫૩, અં. ૭)માં છપાયે છે તેમાં કેટલીક વિગત આપી છે
૨. આ ચારે મને લગભગ ચૌદ સૈકા જેટલા તે પ્રાચીન છે જ કેમ કે વિસે સાવસ્મયભાસ (ગા. ૧૯૦૮)માં એને નિર્દેશ છે.
