________________
સ. ૯૬ ]
તુલનાત્મક દિગ્દર્શન
એ દ્વારા બેદનાનાં મતબ્યાની વચ્ચેના વિરોધ ટાળે છે. પદ્મા સદસત્ છે, કેમકે પદાર્થ પેાતાનાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ સત્ જ છે, જ્યારે અન્યનાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ અસત્ જ છે.
૩૯
સ્યાદ્વાદ અને અહિંસા એ જૈન દર્શનનાં અવિભાજ્ય અંગે જે—ખલ્કે એના પર્યાયે છે.
(૯૫) કાર્યનાં પાંચ નિમિત્ત છે : (૧) કાળ, (૨) સ્વભાવ, (૩) નિયતિ, (૪) પૂર્વકૃત કર્મ અને (૫) પુરુષકાર
પુરુષકાર કહા કે ઉદ્યમ કહા તે એક જ છે.
ઉપર્યુક્ત પાંચે નિમિત્તોમાંથી ગમે તે એકને જ સર્વાંગે નિમિત્ત માનવું તે મિથ્યાત્વ અને મિથ્યાજ્ઞાન છે, જ્યારે પાંચના સમુદાયના સ્વીકાર તે સમ્યક્ત્વ અને સમ્યજ્ઞાન છે.
(૯૬) નિક્ષેપ ચાર છે : નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ.
કેવળ પરસ્પર વિચાર જાણવા અને જણાવવા માટે જ નિહ
જ
પણ પ્રાયઃ બધા જ વ્યવહારમાં પણ ભાષા અગ્ર સ્થાન ભાગવે છે. એ ભાષા શબ્દોની બનેલી છે અને શબ્દના અર્થ પ્રસંગ અને પ્રત્યેાજનને લક્ષ્યમાં રાખી નક્કી કરાય છે. દરેક શબ્દના ઓછામાં ઓછા ચાર અર્થ છે. એ જ ચાર અર્થ તે શબ્દના અસામાન્યના ચાર વિભાગ એ પ્રત્યેક વિભાગને અ વિભાગને ‘નિક્ષેપ ’તેમ જ ન્યાસ' કહે છે. આમ નામનિક્ષેપ, સ્થાપના-નિક્ષેપ ઇત્યાદિ ચાર નિક્ષેપ છે. નામ-નિક્ષેપ સ ંકેતને આભારી છે. એ નામ સાન્વ જ હાય એમ નથી.
છે.
,
6
