________________
(૨૪૫) કુમારિલભટ્ટ ચિંતાથી પ્રજવળતે કાષ્ટની ચિતામાં બેઠેલે છે. એની આજુબાજુ બેઠેલા પ્રભાકર આદિ એના શિષ્ય રૂદન કરી રહ્યા હતા, ગુરૂને કાષ્ટ ભક્ષણ નહી કરવાને સમજાવી રહ્યા હતા, પણ પ્રાયશ્ચિત કરવાને ગુરૂને દઢ નિશ્ચય એથી શિથિલ થાય એમ નહોતું. એવામાં કુમારિલ શંકરાચાર્યને જોઈ અતિશય આનંદ પામે. શંકરાચાર્ય પણ એ વૃદ્ધનેન. નમીને પિતાને રચેલે ભાષ્ય શંકરાચાર્યે કુમારિલ ભટ્ટને બતાવ્યું. કુમારિલે એ ભાષ્યનાં પાનાં ફેરવી જેમાં અને જણાવ્યું કે “સ્વામીજી તમારે ભાષ્ય તે ઠીક છે. પણ આ ભાષ્યના પ્રથમ અધ્યાયમાં આઠહજાર વાર્તિકા જોઈએ. જે મેં પહેલાં દીક્ષા ન લીધી હોત તે હું એની વાલિંકા અવશ્ય કરત!
પણ આચાર્યજી? આપ શામાટે અગ્નિ ભક્ષણ કરવાને તૈયાર થયા છે. હું ઈચ્છું છું કે આપ એનું વાસ્તવિક કારણ મને ખુલાસાવાર જણાવો !”
શંકરાચાર્યના જવાબમાં કુમારિલભટ્ટે કહ્યું. “સ્વામીજી! કરેલા પાપનું પ્રાયશ્ચિત તે અવશ્ય કરવું જોઈએ. આપણા જેવા જ્ઞાતા પુરૂષે પણ જે પ્રાયશ્ચિત ન કરે તે પછી સાધારણ મનુષ્યની તે શી વાત? એ પાપનું પ્રાયશ્ચિત કરવાથી ભેગવાઈને છુટી જાય, અન્યથા ભવાંતરમાં પણ કરેલું પાપ ભેગાવ્યા વગર છુટતું નથી, માટે આ ભવમાંજ મારે ભગવાને છુટી જવું. હું હવે વૃદ્ધ થયે. વળી મારી પછવાડે તમે ઉઠેલા જોઈ આજે હું કૃતકૃત્ય થયે. તમે આપણું વેદ ધર્મની તિ
