________________
( ૨૪૯) જેમની મત માનવાથી મેં ઈશ્વરની અસ્તિનું ખંડન કર્યું ને ઈશ્વર જગતકર્તા નથી એવું જગતના ચેકમાં મેં સિદ્ધ કર્યું. આ બન્ને પાપથી છુટવા હું અગ્નિમાં બળીમરી પ્રાયશ્ચિત કરું છું.” કુમારિલે પ્રાયશ્ચિતનું કારણ પિતાનું પાપ કહી બતાવ્યું.
અરે દ્વિજ ? આતમે અજ્ઞાનકષ્ટ શું કરે છે! કૃતિના ગૂઢ અર્થની વ્યાખ્યા તમે નથી જાણતા કૃતિમાં કહ્યું છે કે મારનારને જે હિંસક માને છે અને મરનારને જે મરેલો માને છે એ બને અજ્ઞાની કહેવાય. કારણકે કઈ કઈને મારતું નથી કોઈનાથી કઈ મરતું નથી.”
શંકરાચાર્યની વાણી સાંભળીને કુમારિલભટ્ટ બોલ્યો “અરે આવું બેલીને તમે મારા આત્માને ન તપાવો !”
અરે ભટ્ટાચાર્ય ! આ બોદ્ધોની ક્ષણિક યુકિતને લઈને હું કહું છું એમ નથી. શુદ્ધ અદ્વૈત માર્ગનું અવલંબન કરીને તમને હું જણાવું છું. વળી મને પણ હજી તમારી સાથે વાદવિવાદ કરવાની જીજ્ઞાસા હતી. તેથી જ હું તમને સહીસલામત જેવા ચાહું છું.” સ્વામીએ પિતાને મને ગત અભિપ્રાય કહી સંભળાવ્યા. ' .
“સ્વામીજી! મારું કહ્યું માને તે હવે વાદવિવાદ કરવાનું છેડી દ્યો! એ ઝઘડામાં પડવા કરતાં તમે તમારું કામ કર્યા કરે! તે છતાં તમારી ઈચ્છા હોય તે માહીષ્મતી નગરીમાં મંડન મિશ્ર નામે મારે બનેવી છે, એ સર્વજ્ઞ જેવો સકલ વિદ્યાને પારંગામી છે. એમની સાથે વાદ કરીને તમારી બાજ શાંત કરે !” કુમારિલે કહ્યું.
