________________
બહિરાત્મભાવનું રેચક, અંતરાત્મભાવનું પૂરક અને પરમાત્મભાવનું કુંભક એમ પ્રભુ કાયાપરના અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ પ્રસંગ ખરચાઈ જાય છે, કેમકે પોતાની કાયા સાથે પર શાના રાગદ્વેષ કરે? મૂળ વસ્તુ આ છે કે સંબંધવાળી ઘરવાળીને પોતાની સમજે છે, ને બહિરાત્મભાવ છોડીએ અને અંતરાત્મભાવ આદીશ્વરદાદાને પારકા સમજે છે. લાવીએ, તો બાહ્ય સુખ-દુઃખના પ્રસંગમાં બહિરાત્મભાવ એટલે બહારની જડ-ચેતન લહેવાઈ જવાય નહિ. એટલે જ અહીં પ્રાણાયામમાં વસ્તુને જ નજરમાં રાખે. એના જ ગુણદોષ જોયા ભાવરેચકાદિ લીધા. તેમાં ભાવપ્રાણમાં કરે. પોતાના અંદરવાળા આત્માપર નજરે ય નહિ બહિરાત્મભાવનું રેચક, અંતરાત્મભાવનું પૂરક અને એનાં ગુણ-દોષ જોવાની ય વાત નહિ. અને પરમાત્મભાવનું કુંભક કરવાનું છે. બહારમાં જ દષ્ટિ છે. એમાં વિચારોયબાહ્ય વસ્તુના
બહિરાત્મભાવ અને અંતરાત્મભાવ અંગે અને એના ગુણદોષના કરે, વાણીથી પણ બાહ્ય આનંદઘનજી મહારાજે સુમતિનાથ ભગવાનના અને બાહ્યના ગુણદોષની જ વાતો કરે. બંગલો સ્તવનમાં સુંદર વ્યાખ્યા આપી છે.
સરસ, મેડી એવી સારી નહિ. આજે પાસે દસ લાખ આતમબુદ્ધે કયાદિક ગ્રહ્યો,
હોય તો સમાજમાં કિંમત, લાખ હોય તો એવી બહિરાતમ અઘરૂપ;
કિંમત નહિ. આવું આવું બોલે; પણ કદી એવું કાયાદિકનો સાખીધર રહ્યો,
બોલતા ન આવડે, કે મંદિર સરસ, બંગલો સરસ અંતરાતમરૂપ... સુજ્ઞાની
નહિ. વ્રત નિયમોની કિંમત, વ્રત વિનાની જિંદગીની સુમતિ ચરણજે આતમ અરપણા. | કિંમત નહિ. ત્યારે વર્તાવમાં કાયા અને એને લગતા
અર્થાત્ કાયાદિને પોતાના આત્માતરીકે સરંજામઅંગેની ઈષ્ટની પ્રવૃત્તિ હોંશભેર કરે, સમજે, એ બહિરાત્મભાવ પાપરૂપ છે. ત્યારે અનિષ્ટમાંથી નિવૃત્તિ માટે તલપાપડ રહે. દા.ત. રસ્તે કાયાદિનો સાક્ષીધર બનીને રહે, એ અંતરાત્મભાવ જતાં કપડાપર કાદવના છાંટા ઉડવાથી ડાઘ પડી છે, હે સુજ્ઞાની! સુમતિનાથ ભગવાન ચરણકમળે ગયા, તો તરત મનમાં ચક્કર ચાલશે, ઘરે જઈ આ આત્માને અર્પણ કર.
ધોઈ નાખવા છે, ને ઘરે પહોંચતા જ પહેલું કામ બહિરાત્મભાવમાં હું એટલે કાયા જ સમજે, એડાઘાધોઇ નાખવાનું. બીજી બાજુ કાંઈ અસત્ય અંદરવાળા-આત્માતરફ દષ્ટિ જ નહિ. મારું એટલે, બોલાઈ ગયું, કોઈ જીવ પગ નીચે કચડાઈ ગયો, કાયાને લગતાં સરંજામકંચન-કામિની-કુટુંબાદિ તો કશી તાલાવેલી નહિ કે આનાથી આત્માપર નેજ સર્વેસર્વા-પોતાનું સમજે. મારું તરીકે આત્માને પડેલા ડાઘ તરત જ ગુરુ પાસે આલોચના કરી ધોઇ લગતાદેવાધિદેવ-ગુરુ-ધર્મ વગેરે પર દષ્ટિ જનહિ. નાખું, આત્માપર નજર જ નથી, પછી શાની આ દષ્ટિ કદાચ થાય તોય એ બધું પોતાનું નહિ, પારકું હોંશ હોય? એને તો બહારની જ અનુકૂળતાલાગે. કાયાનું ખાતું એટલે પોતાનું ખાતું સમજે; પ્રતિકૂળતા જોવી છે, જડના જ લેખા માંડવા છે. ને આત્માનું ખાતું એટલે પારકું ખાતું માને. તેથી ત્યારે આમ તો પહેલી યોગદષ્ટિથી આત્મા દા.ત. રૂા. પાંચ હજારનો હાર લાવી જો ઘરવાળીની તરફ દષ્ટિ જાગી છે, પરંતુ ત્રણ દષ્ટિ પસાર થાય ડોકમાં નાખે, ત્યાં એમ ન સમજે કે પાંચ હજાર ત્યારે આ વિકાસ થાય છે, કે હવે બહિરાત્મભાવનું ખરચાઈ ગયા. પરંતુ જો હાર આદીશ્વર દાદાની રેચક કરી નાખે છે. અને અંતરાત્મભાવનું પૂરક કરે ડોકમાં નાખવાનો હોત, તો માને કે રૂપિયા બહુ છે. અંતરાત્મભાવમાં ‘કાયાદિકનો સાખીધર
