Updhan Margopadeshika

Author(s): Samyagdarshanvijay
Publisher: Ladol S M P Jain Sangh

Page 9

ઉપધાનના આરાઘક અંગેનબળું બોલતાં પહેલાં જાત-અનુભવ કરો!
• શ્રી ઉપધાન તપની મહત્તા નહિ જાણનારા અજ્ઞાનદશાનાયોગે જે શબ્દો ઉચ્ચારે છે, તે વ્યાજબી નથી. ઉપધાનતપનાઆરાઘકો ઉપધાનતપની આરાઘનાદરમ્યાન દુન્યવી સઘળા પાપવ્યાપારોનાલ્યાગપૂર્વક, અપ્રમત્તપણે સવાર-સાંજ ઉભયકાળ આવશ્યક, બે વાર પડિલેહણ, ચાર વાર દેવવંદન, ૧૦૦ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ન, ૧૦૦ ખમાસમણાં, ૨૦ બાંધી નવકારવાળી, તપમાં એક દિવસ ઉપવાસ, બીજા દિવસે પુરિમઠનીવિ, અર્થાત્ ૪૮ કલાકે એકવાર ખાવાનું, આ સમય દરમ્યાન ૨૦૦ ખમાસમણાં, ૨૦૦ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ, ૪૦ નવકારવાળી સાથે પૌષઘ સંબંધી વિધિ અને ગુરુ પાસેથી વાચનાઓ લેવાની, અપ્રમત્તપણે સાધુપણાની તુલનારૂપ આરાઘના સુશ્રાવકો કરતા હોય છે. આવી યિાના આરાઘકો માટે અજ્ઞાનતાથી ન બોલવાના બોલ બોલાય એ કર્મોથી ભારે થવા બરાબર છે. ન છાજતું બોલનારા પોતે તપ અને ક્રિયામાં જોડાય અને કષ્ટનો અનુભવ કરે તો બોલતાં અટકી જાય.
ઉપધાનની જરૂરીયાત • સંસાર ત્યાગી મહાત્માઓને પણ સૂત્ર અને સિદ્ધાંતના અભ્યાસની લાયકાત મેળવવા માટે અપ્રમાદશીલતા અને વૃત્તિનિગ્રહની આવશ્યકતા દર્શાવી યોગોદ્રહન કરવાનું ફરમાવ્યું છે. આત્મામાં સ્થિરતા પેદા થાય એ માટે સૂત્રોના યોગોદ્રહન કર્યા બાદ આવશ્યકાદિ સૂત્રોનું અધ્યયન કરવાની શ્રી જિનેશ્વરદેવોની આજ્ઞા છે. તેવી જ રીતે શ્રમણપ્રઘાન ચતુર્વિઘશ્રીસંઘના અંગભૂત શ્રાવક-શ્રાવિકાને માટે પણ દેવવંદન, પ્રતિમણ આદિ ક્રિયામાં આવતાં સૂત્રોનાગ્રહણ માટે ઉપઘાન તપ વહન કરવાનું અનંતજ્ઞાનીઓએ ફરમાવ્યું છે. સામાન્ય રીતે સૂત્રો અર્થજ્ઞાન સાથે કંઠસ્થ ક્ય છતાં સિદ્ધ કરવા માટે કલ્પ મુજબ તપશ્ચર્યા કરે તો જ સિદ્ધ થાય છે. તેમાં શ્રી નવકાર આદિ સૂત્રો બોલવાની લાયકાત પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉપધાન તપ બતાવેલ છે.
ઉપધાનથી લાભો શ્રી જિનેશ્વર પરમાત્માની આજ્ઞાનું પાલન, શ્રુતજ્ઞાનની અપૂર્વભક્તિ, મુનિપણાની તુલના, ઈન્દ્રિયનિરોગ, કષાયનોસંવર, આખો દિવસ સંવર અને નિર્જરાની ક્રિયામાં પસાર થાય. દેવવંદનાદિ દ્વારા દેવભકિત, ગુરુવંદનાદિ દ્વારા ગુરુભક્તિ થાય છે. આ રીતે અનેક લાભોની પ્રાપ્તિ થાય છે. શ્રાવકપણામાં ઉચ્ચ દશાને પમાડનારી આ કરણી છે. તેના અધિકારી થવું એ પણ પૂરા ભાગ્યોદયની નિશાની છે.