Updhan Margopadeshika

Author(s): Samyagdarshanvijay
Publisher: Ladol S M P Jain Sangh

Page 8

૧- ઉપધાન અંગે કાંઈક
ઉપધાન એટલે શું? ઉપ-ઉપસર્ગ અને ધા' ધાતુથી ઉપધાન શબ્દ બને છે. ઉપ' એટલે પાસે ધી” એટલે ધારણ કરવું. શ્રી જિનેશ્વરદેવપ્રણીત સૂત્રના અર્થને તેમજ શ્રી ગણધર રચિત સૂત્રોને સઓ પાસેથી શાસ્ત્રોક્ત વિધિ મુજબતપાદિ અનુષ્ઠાન કરવા પૂર્વક ગ્રહણ કરવા એનું નામ ઉપધાન કહેવાય છે. આ ઉપધાન કરવાનું વિધાન શ્રાવક-શ્રાવિકા માટે છે.
અજ્ઞાનતા સામે આરાધતા: કેટલાક અજ્ઞાનતાને લીધે ઉપધાન તપ કે તેના આરાધકો માટે અનુચિત શબ્દો બોલે છે તે તેમની અજ્ઞાનતા છે તે માટે ઉપધાન કરનારે આરાધક બનવું જોઈએ તેના જીવનમાં રાત્રિભોજનનો ત્યાગ, ચઉવિહાર, તિવીહાર, અભક્ષ્ય અનંતકાયનો ત્યાગ, સાત વ્યસનનો ત્યાગ, નિત્ય પૂજા, પ્રતિક્રમણ, સામાયિક વિગેરે ઉપધાન પ્રવેશ પહેલા જ સ્થિર થઈ જવા જોઈએ અને ઉપધાન પછી તે આરાધના ઉપરાંત નિત્ય એકાસણું, બિયાસણું, સચિરત્યાગ, નિત્ય ચૌદ નિયમ ગ્રહણ, પર્વ તિથિએ શક્યતા મુજબ પૌષઘ, ઉભય ટંક પ્રતિકમણ, ગરમ પાણી પીવું વિગેરે નિયમો સ્થિર થઈ કાયમ રહેવા જોઈએ.
ગુરુકોને કહેવાય...? "તત્ત્વનો ઉપદેશ આપે એનું નામ ગુરુ,” શ્રીવીતરાગ પરમાત્માની આજ્ઞાને સુવિશુદ્ધપણે આરાઘવા પુણ્યથી મળેલાં સાંસારિક સુખોને ત્યજીને પાંચ મહાવ્રતોનો સ્વીકાર કરી મોક્ષમાર્ગની જ આરાધનામાં તત્પર બનેલા અને પોતાની પાસે આવનારા ભવ્યાત્માઓને શ્રી અરિહંત ભગવંતોએ પ્રરૂપેલા એકમાત્ર મોક્ષમાર્ગના જ ઉપદેશક એવા સુસાધુઓ સરુની કોટીમાં આવે છે, તેઓ શ્રી જિનભાષિત તત્ત્વોમાં તત્ત્વબુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય એવો જ ઉપદેશ આપનારા હોય છે. કારણકે જિનાજ્ઞા વિરુદ્ધ વચન સંસાર ભ્રમણનું અને અનંત દુઃખનું કારણ છે. જેથી ભગવાનની આજ્ઞા વિરુદ્ધ ન બોલાઈ જાય એની કાળજી રાખનાર હોય છે. એવા સદગુરુઓ પાસેથી જ વિધિ મુજબ સૂવાર્થને ગ્રહણ કરવા જોઈએ.