________________
આમ કોઈએદ્વૈતવાદ, કોઈએ અદ્વૈતવાદ એમ અનેક જુદીજુદી વિચારધારાઓ પ્રમાણિકપણે રજૂ કરી છે.
ખરી રીતે આ બધીએ વિચારધારાઓ પોતપોતાની દૃષ્ટિએ સાચી હોવા છતાં અંગપ્રત્યંગ પરિત ન રહી. તેના તત્ત્વવાદી પુરુષને કોઇએ અંગથી તો કોઈએ પ્રત્યંગથી પોતાના તત્ત્વમાં પરિપૂર્ણ માન્યો અને તેની આચરણા પણ ઉત્પન્ન કરી. પરંતુ તે વચ્ચે સામ્ય તૂટતાં અનેક ભેદો થતાં વિચાર-આચારમાં
અનેકગણું અંતર વધ્યું જેને લઇ આચાર ઉપરથી વિચાર અગર વિચાર ઉપરથી આચાર શોધવો આજે મુશ્કેલ થઈ પડ્યો છે.
યથાર્થવાદ, અપેક્ષાવાદ, અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્વાદ આ જૈન ધર્મની વિચારધારા છે. આ વિચારધારા એજ સાચું વિશ્વદર્શન છે. જગતના એકે એક પદાર્થમાં તેને સામ્ય દેખાય છે. અદ્વૈતવાદને જૈનદર્શન પોતાનામાં સમાવી લે છે. સામાન્યને પોતાનામાં ઓતપ્રોત કરી લે છે.
સર્વને સમાન રાખનાર દૃષ્ટિ તે સામાન્ય દૃષ્ટિ છે. બીજી દષ્ટિએ નિહાળતાં જગતના તમામ પદાર્થો જ નહીં પણ તેના અંગો પ્રત્યંગો સૌ કોઈ જૂદા જૂદાતે નિહાળે છે. વિશેષને, ક્ષણ વિધ્વંસવાદને પ્રથક ગણતા સૌ કોઇને તમારી દૃષ્ટિ સાચી છે તેમ કહી અભિનંદે છે.
ગાયો કે બકરાઓના ટોળાને, પક્ષીઓના ઊડતા સમૂહને અજ્ઞાત માણસ એક માને, પણ ગોવાળ કે પક્ષીઓનો રક્ષક દરેકને જૂદા પાડી આપે છે. માણસ માત્રના અંગૂઠા જૂદા હોય છે. માણસ માત્રની આંખ જૂદી છે. માણસ માત્રનો અવાજ જૂદો છે. માણસ માત્રની આકૃતિ જુદી છે. આ દૃષ્ટિ તે વિશેષ દષ્ટિ છે.
