________________
હવે આપણે દૃષ્ટાંતોપૂર્વક સ્યાદ્વાદન ઘટાવીએવિશ્વમાં પ્રત્યેક વસ્તુ અનંતધર્માત્મક છે અથવા વસ્તુ માત્રમાં અનંતા ધર્મો રહેલા છે. સાપેક્ષદષ્ટિથી તેનું અવલોકન કરવામાં આવે તો તેમાં જરૂર સત્ય જણાશે. જૂઓ
(૧) એક જ વ્યક્તિ પોતાના પુત્રની અપેક્ષાએ પોતે પિતા છે, ને પોતાના પિતાની અપેક્ષાએ પોતે પુત્ર છે. પોતાના મામાની અપેક્ષાએ પોતે ભાણેજ છે, ને પોતાના ભાણેજની અપેક્ષાએ પોતે મામો છે, પોતાના કાકાની અપેક્ષાએ પોતે ભત્રીજો છે, ને પોતાના ભત્રીજાની અપેક્ષાએ પોતે કાકો છે, પોતાના સસરાની અપેક્ષાએ પોતે જમાઇ છે, ને પોતાના જમાઇની અપેક્ષાએ પોતે સસરા છે, પોતાના શેઠની અપેક્ષાએ પોતે નોકર છે, ને પોતાના નોકરની અપેક્ષાએ પોતે શેઠ છે, પોતાના શિક્ષકની અપેક્ષાએ પોતે વિદ્યાર્થી છે, ને પોતાના વિદ્યાર્થીની અપેક્ષાએ પોતે શિક્ષક છે, પોતાના ગુરુની અપેક્ષાએ પોતે શિષ્ય છે, ને પોતાના શિષ્યની અપેક્ષાએ પોતે ગુરુ છે.
ઉક્ત ઉદાહરણોમાં પરસ્પર દેખાતા વિરુદ્ધ ધર્મો પણ અપેક્ષાભેદથી એક જ વ્યક્તિમાં ઘટી શકે છે, એ જ ખરેખર સ્યાદ્વાદનું સર્વોત્કૃષ્ટ રહસ્ય છે.
(૨) કોઇ એક વ્યક્તિને સખત તાવ આવ્યો, થર્મામિટરથી માપતાં ૧૦૫ ડીગ્રી ઉપર પહોંચ્યો. થોડા સમય પછી માપે તો તાવ ઊતરીને ૧૦૦ ડીગ્રી થયો.
એ વખતે કોઇ પુછે કે, આમને કેટલો તાવ છે ત્યારે જવાબ આપે કે વધીને ૧૦૫ ડીગ્રી ઉપરાંત એક પોઇન્ટ અને ઘટીને
21
