________________
નિરર્થકવાદ કહેવાય છે. સ્યાદ્વાદ તેવો નથી. તેનું પ્રયોજન તો પ્રત્યેક વસ્તુમાં છે, માટે તે નિરર્થકવાદ નથી.
(૧૦) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ ફૂદડીવાદ શાથી નથી ? ઉત્તર - ફરતો વાદ અર્થાત્ એક ક્ષણમાં કંઇક કહે બીજી ક્ષણમાં કંઇક બીજું કહે એવો જે વાદ તે ફુદડીવાદ કહેવાય છે. સ્યાદ્વાદ તેવો નથી. એને તો અપેક્ષાભેદથી કોઇ પણ ક્ષણમાં ફરવાનું જ હોતું નથી, માટે તે ફુદડીવાદ નથી.
(૧૧) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ દહી-દૂધિયોવાદ શાથી નથી ? ઉત્તર - જે દહીમાં અને દૂધમાં અર્થાત્ બન્નેમાં પગ રાખનારો હોય તે દહી-દૂધિયોવાદ કહેવાય છે. સ્યાદ્વાદ તેવો નતી. તેને તો દહી અને દૂધ બન્નેમાં પગ રાખવાનો નથી, પણ અપેક્ષા-ભેદથી વાસ્તવિક સ્વરૂપ બતાવવાનું હોય છે, માટે તે દહી-દૂધિયોવાદ નથી.
આથી એ વાત સ્પષ્ટ થાય છે કે સ્યાદ્વાદ ઉપર જણાવેલા સંશયવાદ વગેરેરૂપ નથી, પણ તે સર્વથી ન્યારો અને વિશ્વના યથાર્થ સ્વરૂપને જણાવનારો સર્વજ્ઞ વિભુભાષિત સર્વોત્કૃષ્ટ અનેકાન્તવાદ છે.
(૭) સ્યાદ્વાદમાં શું શું છે ?
(૧) સ્યાદ્વાદમાં - વિશ્વનાં સર્વ દર્શનોનું સમાધાન છે. (૨) સમ્યગ્દષ્ટિનું સમાસસ્થાન છે. (૩) સમસ્ત વિશ્વનો સાચો સુમેળ છે. (૪) વિશ્વબંધુત્વ અને સંગઠનબળપ્રેરક અપૂર્વ શક્તિ છે. (૫) સમગ્ર કાર્યસાધકપણું છે. (૬) સાચો ન્યાય અને સાચી નીતિ છે. (૭) સદ્ધર્મનું સત્યકથન છે. (૮) અહિંસા, સંયમ અને તપની પરાકાષ્ઠારૂપ છે. (૯) પરસ્પર
18
