________________
જીવસ્થાનક, તેર ગુણસ્થાનક, તેર યોગ અને બાર ઉપયોગ માને છે. વચનયોગમાર્ગણામાં આઠ જીવસ્થાનક, બે ગુણસ્થાનક, ચારયોગ અને ચાર ઉપયોગ માને છે અને કાયયોગમાર્ગણામાં ચાર જીવસ્થાનક, બે ગુણસ્થાનક, પાંચ યોગ અને ત્રણ ઉપયોગ માને
છે.
વિવેચન :- ગ્રન્થકારભગવંત કહે છે કે, મનોયોગની સાથે વચનયોગ અને કાયયોગ અવશ્ય હોય છે. કોઈ પણ જીવને વચનયોગ અને કાયયોગ વિના એકલો મનોયોગ હોતો નથી અને મનોયોગ પર્યાપ્તસંજ્ઞીને જ હોય છે. તેથી મનોયોગમાર્ગણામાં એક જ પર્યાપ્તસંજ્ઞી જીવસ્થાનક હોય છે. ૧૩ ગુણસ્થાનક હોય છે. ૧૩ યોગ હોય છે. અને ૧૨ ઉપયોગ હોય છે પણ અન્ય આચાર્ય ભગવંત કહે છે કે, મનોયોગ કોઈ પણ યોગની સાથે નથી હોતો. એકલો જ હોય છે. કારણકે મનોયોગની સાથે વચનયોગ અને કાયયોગ હોય છે પણ ત્યાં મનોયોગને મુખ્ય અને વચનયોગ તથા કાયયોગને ગૌણ માનીને મનોયોગની જ વિવફા કરાય છે. એટલે સંજ્ઞીજીવને એકલો મનોયોગ કહ્યો છે. તેથી મનોયોગમાર્ગણામાં (૧) અપર્યાપ્તસંજ્ઞી અને (૨) પર્યાપ્તસંજ્ઞી જીવસ્થાનક હોય છે. ૧૩ ગુણસ્થાનક હોય છે. ૧૩ યોગ હોય છે અને ૧૨ ઉપયોગ હોય છે.
શંકા - મન પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી મનોયોગ હોય છે. તે વખતે જીવ પર્યાપ્તો જ હોય છે. અપર્યાપ્તો નથી હોતો. એટલે મનોયોગમાર્ગણામાં અપર્યાપ્તસંજ્ઞીજવસ્થાનક કેવી રીતે ઘટે ?
સમાધાન :- સંજ્ઞીજીવને મન પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી પર્યાપ્તાવસ્થામાં જ મનોયોગ હોય છે. પણ અહીં મન:પર્યાપ્તિનો
હું ૧૪૬ છે
