________________
૧૦૧
ગૌતમસ્વામી અંગે પ્રવચન
अहंकारोऽपि बोधाय, रागोपि गुरुभक्तये । વિષા: વભાયાભૂત, ચિત્રશ્રી ગૌતમપ્રમો: ॥ શ્
જેમનો અહંકાર પણ બોધ માટે થયો અને રાગ પણ ગુરૂભક્તિ માટે થયો વળી શોક કૈવલ્ય માટે થયો. આવા શ્રી ગૌતમસ્વામિનું બધું જ આશ્ચર્ય માટે થયું છે. કેટલાક મહાપુરૂષો એવું પુણ્ય લઈને આવ્યા હોય છે કે, આશ્ચર્યકારક ગણાય. એ રીતે તેઓ ખીણમાંથી બેઠા થયા હોય છે, એમના ઊભા થવાની ક્રિયા પણ આશ્ચર્યજનક હોય છે. ઊભા થયા બાદ દોડવાની એમની ક્રિયા પણ ભારોભાર આશ્ચર્ય પેદા કરે એવી હોય છે. તેમ જ શિખરને સર કરવાની એમની સિદ્ધિ તો આશ્ચર્યની સાથે અહોભાવથી આપણને ભરી દે એવી હોય છે. આવા અનેક મહાપુરૂષોમાંના જ એક ગણધર શ્રી ગૌતમસ્વામીજી એવા મહાપુરૂષ થઈ ગયા કે, જેમનું આખું જીવન જ આશ્ચર્યના ભંડારથી ભરપૂર હતું. એ ભંડારમાંથી પ્રસ્તુત સુભાષિતે મોટામાં મોટાં ગણી શકાય, એવાં ત્રણ આશ્ચર્યો આપણી સમક્ષ રજૂ કર્યાં છે. એ ત્રણ તત્ત્વોનાં નામ નીચે મુજબ છે.
અહંકાર, રાગ અને શોક
આ ત્રણે દુર્ગુણો એવા છે કે, એના પાપે ઘણા જીવો ભવસાગરમાં ડૂબ્યા હતા, ડૂબી રહ્યા છે અને ડૂબનારા છે. પણ આશ્ચર્ય કોનું નામ ? આ ત્રણે દોષ ગણધર શ્રી ગૌતમસ્વામીજી માટે ભવસાગરને તરવાની નૈયાની પ્રાપ્તિમાં હેતુભૂત બની શક્યા ! અહો શ્રી ગૌતમસ્વામીજીના જીવનનું આ કેવું આશ્ચર્ય ? ગણધર શ્રી ગૌતમસ્વામીજીના જીવનમાંથી આશ્ચર્યકારક ઘટનાઓનું વહેણ ડગલે ને પગલે વહી નીકળતું જોવા મળે છે એ જોઈએ.
પરાજીત બનાવીને જેને શિષ્ય બનાવી દેવાની ધૂન સાથે ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમ જે ભગવાન મહાવીરની સામે બાંયો ચડાવતા ગયા, એ જ ભગવાનનું શિષ્યાણુત્વ સ્વીકારતાં એમને પોતાનો હું, પદનો હિમાલય જરાય આડો પણ ન આવ્યો. ઉપરથી એ પ્રચંડ હિમાલય જાણે ઓગળી જઈને નમ્રતા વિનયના વહેણમાં પલટાઈ ગયો. ભગવાનનું આગમન સાંભળતા જ ઈન્દ્રભૂતિજીનો અહંકાર એમને ભગવાન પાસે લઈ ગયો અને આ અહંકારના નિમિત્તે તેઓ બોધ પામી ગયા. આમ, અહંકાર જાણે એમના માટે બોધ હેતુરૂપ બની ગયો. અહંકારથી પ્રેરિત બનીને એઓ પ્રભુ પાસે ગયા અને નમ્ર બન્યા, તો બોધ પામીને પ્રભુના શિષ્ય બની શક્યા.
પ્રભુમહાવીર પર શ્રી ગૌતમગણધરને પ્રશસ્ત રાગ હતો. એથી એઓને કેવલજ્ઞાન નહોતું થઈ શકતું, એથી એઓ ગુરૂભક્તિ કરી શકતા હતા. સંપૂર્ણ સંઘના નાયક ગણધર હોવા છતાં અને હજારો કેવળીઓ ઉપરાંત કેટલાય સાધુઓના ગુરૂપદે પ્રતિષ્ઠિત હોવા છતાં એઓશ્રી ગુરૂભક્તિ કરી શકતા હતા, એમાં એમનામાં રહેલો ગુરૂરાગ જ કારણ હતો. જો રાગનો અભાવ થઈ જતાં એઓશ્રી કેવલી બની ગયા હોત, તો એમને ભગવાનની ભક્તિ કરવાની તક ન મળત. આમ, રાગ એમના માટે ગુરૂભક્તિનો હેતુ બની શક્યો.
