Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 265

૨૨/૩ • कर्तृत्व-भोक्तृत्वभावोच्छेदोपायोपदर्शनम् ०
१८७१ अभाषिष्ट, भाषते, भाषिष्यते च। अहं तु शाश्वतमौनव्रती।।
(५) एवमेव अहं नैव व्यकल्पयम्, नैव विकल्पयामि, न वा विकल्पयिष्यामि। मनोयोगोऽयं पौद्गलिकः व्यकल्पयत्, विकल्पयति, किञ्चित्कालं विकल्पयिष्यति च। अहं तु निर्विकल्पस्वभाव एव ।
(६) अहं नैव मृदु-कर्कशादिकं वस्तु अस्पृशम्, न च स्पृशामि, न वा स्पर्ष्यामि । त्वगिन्द्रियमिदम् अस्पार्षीत्, स्पृशति, स्पीति च। चिच्छक्तिशून्यं हि अनुभूयमानं वस्तु पौद्गलिकमेव निश्चयेन। म चितिशक्तिशून्यं वस्तु तु न जीवः, न वा जीवपरिणामः । शुद्धनिश्चयेन राग-द्वेषादयः कर्मपुद्गलानामेव र्श परिणामाः, न मम शुद्धोपयोगलक्षणस्य। अहं तु यथा शिवे तथा देहे । नात्र संशयः कश्चित् । । यथावसरं मदीयचैतन्योपष्टम्भेन एतानि काय-वाङ्-मनइन्द्रिय-कर्माणि स्व-स्वकार्याणि कुर्वन्ति यथायोगं । भुञ्जन्ति च। तत्र कर्तृत्व-भोक्तृत्वादिपरिणामशून्यः केवलः साक्षी अमूर्तः अहम्' इति।
इत्थममूर्तस्वभावगोचरदृष्टिदाढ्ये सति साम्प्रतं प्राबल्येन असकृद् अनुभूयमानोऽपि कर्मादिसापेक्षो- का ऽस्मदीयमूर्तस्वभावः प्रणश्यति । इत्थमेव “सिद्धस्य सुहो' रासी सव्वद्धपिंडिओ जइ हविज्ज । બોલતો હતો, બોલે છે અને બોલશે. હું તો સદા મૌનવ્રતવાળો જ છું.
(૫) એ જ રીતે મેં ક્યારેય તર્ક-વિતર્ક-વિકલ્પ-વિચાર કર્યા નથી, કરતો નથી કે કરવાનો નથી. આ પૌદ્ગલિક મનોયોગે જ તર્ક-વિતર્ક-વિકલ્પાદિ ક્ય છે, કરે છે અને હજુ થોડોક સમય તે થોડા -ઘણા વિકલ્પાદિ કરશે. પરંતુ હું તો નિર્વિકલ્પસ્વભાવી જ છું.
સંસાર-મોક્ષમાં આત્મા સમાન છે (૬) તથા મૂદુ કે કર્કશ વગેરે સ્પર્શવાળી વસ્તુને હું ક્યારેય સ્પર્યો નથી, સ્પર્શતો નથી કે સ્પર્શવાનો પણ નથી જ. આ સ્પર્શનઈન્દ્રિય જ એને સ્પર્શેલી હતી, સ્પર્શે છે અને સ્પર્શવાની છે. ચિતિશક્તિથી શૂન્ય એવી જે જે વસ્તુ અનુભવાતી હોય તે નિશ્ચયથી પૌદ્ગલિક-અજીવ જ હોય. ચૈતન્યશક્તિ વિનાની જે ચીજ હોય તે જીવ તો નથી જ, જીવનો પરિણામ પણ નથી. રાગ-દ્વેષ વગેરે તે પણ શુદ્ધનિશ્ચયથી કર્મપુદ્ગલના જ પરિણામ છે, મારા પરિણામ નથી. હું તો શુદ્ધઉપયોગ સ્વરૂપ છે છું. “નૈસો શિવ છે, તૈયો તન છે.’ હું તો જેવો મોક્ષમાં છું. તેવો જ શરીરમાં છું. તેમાં કોઈ પણ શંકા નથી. અવસર પામીને, મારી ચેતનાનો ટેકો લઈને આ કાયા, વચન, મન, ઈન્દ્રિય અને કર્મો પોત-પોતાના કાર્યોને કરે રાખે છે. તથા યથાયોગ્યપણે કાયા, કર્મ વગેરે તેનો ભોગવટો કરે છે. હલન- સ ચલન-ભોજન-શયનાદિ ક્રિયાનો કે રાગાદિપરિણામ વગેરેનો હું નથી કર્તા કે નથી ભોક્તા. હું તેનો માલિક નથી અને તે મારા નથી. હું તો કેવળ તેનો સાક્ષી છું. અમૂર્ત જ છું.”
(ત્ય.) આ રીતે અમૂર્તસ્વભાવની દષ્ટિ દઢ થતાં કર્મ વગેરેને સાપેક્ષ એવો મૂર્તસ્વભાવ કે જે હાલમાં આપણને પ્રબળપણે વારંવાર અનુભવાય છે, તે સંપૂર્ણપણે નાશ પામે છે. આ રીતે મોક્ષમાર્ગે આગળ વધવામાં આવે તો જ ઔપપાતિકસૂત્રમાં, તીર્થોદ્ગાલિકપ્રકીર્ણકમાં, પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં, દેવેન્દ્રસ્તવપ્રકીર્ણકમાં, આવશ્યકનિર્યુક્તિમાં, હરિભદ્રસૂરિકૃત વિંશિકા પ્રકરણમાં તથા સમરાદિત્યકથામાં . क्वचित् 'सुक्खरासी' इति पाठः। 1. सिद्धस्य सुख: राशिः सर्वाद्धापिण्डितो भवेत् । सोऽनन्तवर्गभक्तः सर्वाकाशे न मायात् ।।