Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 311

१९१७
૨૨/૧૨
• 'गौर्वाहीका' वाक्यमीमांसा, જી હો "કર્મજ-સહજ બિ ભેદ તે, લાલા મૂર્ત-અચેતનભાવ; જી હો પ્રથમ જીવને વળી સિદ્ધનઈ, લાલા અપર પરશસ્વભાવી/૧૨/૧૧(૨૦૫)ચતુર. .
તે ઉપચરિતસ્વભાવ (બે ભેદક) ૨ પ્રકાર છે. એક કર્મજનિત. એક (સહજs) સ્વભાવજનિત. તિહાં પુદ્ગલ-સંબંધઈ જીવનઈ (મૂર્ત-અચેતનભાવ=) મૂર્ણપણું અનઈ અચેતનપણું જે કહિઈ છઇ, તિહાં જીદી એ રીતિ *તે જીવનો* ઉપચાર છઈ, તે કર્મભનિત છઈ.* ૩પરિતત્વમાવં વિમનને – ‘મેં'ત્તિા
कर्म-सहजभेदात् स द्विधाऽचेतन-मूर्त्तता।
आद्यो जीवेऽपरः सिद्धे परज्ञताऽन्यदर्शिता।।१२/११॥ प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - कर्म-सहजभेदात् सः (उपचरितस्वभावः) द्विधा। जीवे अचेतन- म मूर्त्तता आद्यः (कर्मजनितोपचरितस्वभावः)। सिद्धे परज्ञता अन्यदर्शिता (च) अपरः (सहजोपचरित- र्श માવ:) T૧૨/૧૧T.
स: = उपचरितस्वभावः कर्म-सहजभेदात् = कर्मजनित-स्वभावजनितभेदाद् द्विधा = द्विप्रकारः।। पुद्गलसम्बन्धेन जीवे अचेतन-मूर्तता = अचेतनता मूर्त्तता च कथ्यते आद्यः = कर्मजनितोपचरितस्वभावः। ण जीवकर्तृककर्मजनितत्वाज्जीवस्यैव स ज्ञेयः। ‘गौः वाहीक' इति रीत्या प्रकृत उपचारो बोध्यः। का अयमाशयः - वाहीकः = वाहीकदेशोद्भवः, गौः = बलिवर्दः। वाहीके गोरभेदस्य बाधाद् અવતરણિકા :- ઉપચરિતસ્વભાવનો વિભાગ ગ્રંથકારશ્રી દર્શાવે છે :
છે ઉપચરિતસ્વભાવના બે ભેદ શ્લોકાર્થ:- કર્મજનિત અને સ્વભાવજનિત એવા ભેદથી ઉપચરિતસ્વભાવ બે પ્રકારે છે. જીવમાં અચેતનતા અને મૂર્તતા કહેવાય છે, તે પ્રથમ ઉપચરિતસ્વભાવ છે. તથા સિદ્ધ ભગવંતમાં પરજ્ઞતા અને પરદર્શિતા એ બીજો ઉપચરિતસ્વભાવ છે. (૧૨/૧૧)
A “ની વાણી' - વાક્યની વિચારણા . વ્યાખ્યાર્થી :- કર્મજનિત અને સ્વભાવજનિત એવા ભેદથી ઉપચરિતસ્વભાવ બે પ્રકારનો છે. વા. ઔદારિકાદિ ગુગલનો સંબંધ થવાથી જીવમાં અચેતનતા અને મૂર્તતા કહેવાય છે. તે કર્મજનિત ઉપચરિતસ્વભાવ કહેવાય છે. આ ઉપચરિતસ્વભાવ જીવે ઉત્પન્ન કરેલા કર્મથી જન્ય હોવાથી જીવનો જ સમજવો. તો જેમ “નૌઃ વાદી:' - આ પ્રકારે લોકોમાં ઉપચાર થાય છે, તેમ “આત્મા અચેતન છે, આત્મા મૂર્ત છે' - આ પ્રકારનો કર્યજનિત ઉપચરિતસ્વભાવ જાણવો. કહેવાનો આશય એ છે કે વાહીક દેશમાં ઉત્પન્ન થયેલ માણસ બળદ જેવો જડ હોવાથી બળદ કહેવાય છે. વાસ્તવમાં વાહીક માણસ હોવાથી તેમાં ગાય-બળદ કે ઢોરનો અભેદ બાધિત થાય છે. તેથી “ી: વાદી?' આ વાક્યમાં “ો' શબ્દથી - પુસ્તકોમાં “કર્મસહજ' પાઠ. કો.(૧+૫+૮) + (મો.૨)નો પાઠ લીધો છે. જે કો.(૯)સિ.મ.માં “વળી’ નથી. શાં.માં છે. *... * ચિહ્નદ્રયમધ્યવર્તી પાઠ ફક્ત P(૩)માં છે. *... * ચિતદ્વયમધ્યવર્તી કો.(૯)+સિ.માં નથી.