Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 295

૨૨/૬
० अष्टमस्वभावव्याख्यानम् 0
१९०१ જી હો “શુદ્ધસ્વભાવ કેવલપણું લાલા ઉપાધિકજ અશુદ્ધ;
જી હો વિણ શુદ્ધતા ન મુક્તિ છઈ, લાલા લેપ ન વિગર અશુદ્ધ II૧૨(૨૦૩) ચતુર. કેવલપણું કહતા ઉપાધિભાવરહિતાન્તર્ભાવપરિણતિ તે શુદ્ધ સ્વભાવ. अधुना द्रव्यस्य अष्टमं नवमञ्च विशेषस्वभावमाचष्टे - 'कैवल्यमिति।
कैवल्यं शुद्धभावो ह्यशुद्ध उपाधिजस्तथा।
शुद्धाद् विना न मोक्षः स्याद् विनाऽशुद्धं न लिप्तता ।।१२/९ ।। रा ___ प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् – कैवल्यं हि शुद्धभावः (उच्यते) तथा उपाधिजः अशुद्धः (स्वभावः उच्यते)। शुद्धाद् विना मोक्षः न स्यात् । अशुद्धं विना न लिप्तता स्यात् ।।१२/९।।
कैवल्यं = कर्मादिलक्षणसकलोपाधिशून्यान्तर्भावपरिणतिः हि शुद्धभावः = शुद्धस्वभावः उच्यते। एतेन “कम्मक्खयादु सुद्धो” (बृ.न.च.६६) इति बृहन्नयचक्रवचनमपि व्याख्यातम् ।
तथा उपाधिजः = कर्म-नोकर्मोपाधिजनितबहिर्भावपरिणमनयोग्यतालक्षणः अशुद्धः = अशुद्ध-णि स्वभाव उच्यते।
एतेन विभावाऽशुद्धस्वभावयोः को भेदः? इति शङ्का समाहिता, उपाधिसम्बन्धयोग्यताया विभावस्वभावत्वात्, उपाधिजनितरागादिलक्षणबहिर्भावपरिणमनयोग्यतायाः અવતરણિકા :- હવે દ્રવ્યના આઠમા અને નવમા વિશેષસ્વભાવને ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે -
શ્લોકાથ:- કૈવલ્ય એ શુદ્ધસ્વભાવ કહેવાય છે. તથા ઉપાધિજન્ય અશુદ્ધસ્વભાવ કહેવાય છે. શુદ્ધસ્વભાવ વિના મોક્ષ ન થાય તથા અશુદ્ધસ્વભાવ વિના આત્મા લેપાય નહિ. (૧૨૯)
શુદ્ધસ્વભાવને પ્રગટાવીએ છે વ્યાખ્યાર્થ:- કર્મ વગેરે સ્વરૂપ તમામ ઉપાધિથી શૂન્ય એવી અંતર્ભાવપરિણતિ એ જ કૈવલ્ય = કેવલપણું છે. ફક્ત આત્મા જ હોય, બીજું કશું ન હોય તો આત્મા શુદ્ધ હોય. તેથી પ્રસ્તુત કૈવલ્ય . આત્માનો શુદ્ધસ્વભાવ કહેવાય છે. કર્મક્ષયથી પ્રગટ થયેલો સ્વભાવ શુદ્ધસ્વભાવ જાણવો' - આમ, બૃહદ્ભયચક્ર ગ્રંથમાં જે જણાવેલ છે તેની પણ ઉપરોક્ત પ્રતિપાદન દ્વારા છણાવટ થઈ જાય છે. આ
જ અશુદ્ધસ્વભાવને ઓળખીએ છે (તા.) તથા કર્મ-નોકર્મ વગેરે ઉપાધિથી ઉત્પન્ન થયેલ બહિર્ભાવના પરિણમનની યોગ્યતા એ જ અશુદ્ધસ્વભાવ કહેવાય છે.
# વિભાવ-અશુદ્ધસ્વભાવમાં તફાવતની વિચારણા જ શૈકા :- (ર્તન.) તો પછી વિભાવસ્વભાવમાં અને અશુદ્ધસ્વભાવમાં ભેદ શું પડશે ?
સમાધાન :- ક.) ના. બન્નેમાં તફાવત છે. કારણ કે કર્મ વગેરે ઉપાધિનો આત્મામાં સંબંધ • પુસ્તકોમાં “શુદ્ધભાવ પાઠ. આ.(૧)નો પાઠ લીધો છે. જે લા.(૨) + પુસ્તકોમાં ‘પરિણત પાઠ. કો.(૯)માં પરિણમન' પાઠ આ.(૧)નો પાઠ લીધો છે. જે આ.(૧)માં “શુદ્ધસ્વભાવ કેવલપણો તે કહીઈ” પાઠ. 1. કર્મક્ષયતિ શુદ્ધ
એક જ