Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५३८
भगवती
विषय पृच्छति - एएसि णं भंते! मइअन्नाणपज्जवाण, सुयअन्नाण पंजवाणं, विभंगनाणपज्जवाण य कयरे कयरेहिंतो जान विसेसाहियावा ?" हे भदन्त ! एतेषां खलु मत्यज्ञानपर्यंवाणाम्, श्रुनाज्ञानपर्यंवाणाम्, विभङ्गज्ञानपर्यवाणाम् च मध्ये कतरे कतरेभ्यो यावत् - अल्पा वा वहुका वा, तुल्या वा विशेषाधिका वा वर्तन्ते ? भगवानाह - 'गोयमा ! सत्थोवा विभंगनाण पज्जवा, सुयअन्नाणपज्जा अनंतगुणा, मइअन्नागपज्जवा अणतगुणा' हे गौतम ! सर्व स्तोकाः विभङ्गज्ञानपूर्यत्राः मत्यज्ञानाद्यपेक्षया तस्यापविषयत्वात्, तेभ्यो ऽनन्तगुणाः श्रुताज्ञानपर्यत्राः, तेभ्योऽपि मत्यज्ञानपर्यायाः अनन्तगुणाः,
अथ ज्ञान्यज्ञानि मिश्रविषयोल्पबहुत्व वक्तव्यतां प्ररूपयितुमाह- 'एएसिणं भंते! प्रश्न करते हैं- एएसि णं भंते ! भइ अन्नाणपज्जवाणं- सुय अन्नाण पज्जनाणं. विभंगनाणपज्जवाण व कमरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा' हे भदन्त ! इन मत्यज्ञान पर्यायोंमें, श्रताज्ञानपर्यायोंमें, विभंगज्ञान पर्यायोंमें कौन पर्यायें किन पर्यायों से अल्प हैं, कौन पर्यायें किन पर्यायों से बहुत हैं, कौन पर्यायें कौन पर्यायों के समान हैं और कौन पर्यायें किन पर्यायोंसे बहुत हैं, कौनपर्याये कौन पर्यायोंके समान हैं और कौन पर्याये किन पर्यायोंसे विशेषाधिक हैं। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं गोमा हे गौतम! 'सव्वत्थोवा विभंगनाणवज्जवा' सबसे कम विभंगज्ञानी वर्ण हैं। क्योंकि यह महज्ञानादिकी अपेक्षा अल्प विषयवाला होता है । इनकी अपेक्षा श्रुतज्ञानकी पर्याये अनन्तगुणीं होती हैं। इनकी अपेक्षा भी मत्यज्ञानकी पर्याये अनन्तगुणी होती हैं ।
अब सूत्रकार ज्ञानो और अज्ञानीकी मिश्र अवस्थामें अल्पबहुत्वका प्रतिपादन करते हैं इसमें गौतम स्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैंविषयमा अश्न ४२ छे. ' एएसिं णं भते ! मइअन्नाणपज्जवाणं सुरअन्नाणपज्जवाणं, विभंगनाणपज्जवा णं य कयरे कयरे हितो जाव विसेसाहिया वा हे महन्त ! આ મત્યજ્ઞાનની પર્યાયમાં, શ્રુતજ્ઞાનની પર્યાયમાં, વિભ’ગજ્ઞાનની પર્યાયામાં કઇ પર્યાય કઇ પર્યાયાથી અલ્પ છે. કઇ પર્યાય કઇ પર્યાયેથી વિશેષ છે. કઇ પર્યાય ક पर्यायानी समान छे भने पर्याय पर्यायी विशेषाधि है ? उत्तर :- 'गोयमा ' हे गौतम! ( सव्वत्थोवा निभंगनाणपज्जत्रा ' સઘળાથી આછી વિભગજ્ઞાનની પર્યાય છે. કારણકે તે મત્યજ્ઞાનાદિની અપેક્ષાથી અપવિષયવાળ હેાય છે. તેની અપેક્ષાથી શ્રુતાજ્ઞ નનો પર્યંચા અનન્તગણી છે. તેની અપેક્ષાએ પણ મત્યજ્ઞાનની પાઁયા અનંતગણી છે. હવે સૂત્રકાર જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીની મિશ્ર અવસ્થામાં અપબહુત્વનું પ્રતિપાદન કરે છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬